Pamięć bohaterów największego zrywu niepodległościowego narodów dawnej Rzeczypospolitej, spod znaku Orła Białego, Pogoni i Archanioła Michała, przeciw rosyjskiemu zaborcy uczczono w poniedziałek, 23 stycznia przy Bramie Straceń na stokach Cytadeli Warszawskiej. W głównych uroczystościach z okazji 160. rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego uczestniczyli prezydenci Polski i Litwy – Andrzej Duda i Gitanas Nauseda. Udział wzięli także wicemarszałkowie Sejmu Małgorzata Gosiewska i Ryszard Terlecki oraz szef Kancelarii Sejmu Agnieszka Kaczmarska, reprezentująca marszałek Sejmu Elżbietę Witek. Obecni byli również przedstawiciele: Ukrainy – ambasador Wasyl Zwarycz i wolnej Białorusi – Swiatłana Cichanouska.
Prezydent RP przypomniał, że Powstanie Styczniowe było największym i najdłużej trwającym z powstań przeciwko zaborcom o odzyskanie wolnej, suwerennej i niepodległej Rzeczypospolitej. Podkreślił wspólną walkę Polaków, Litwinów, Białorusinów i Ukraińców „o zrzucenie rosyjskich kajdan, carskiej opresji, o wolność i powrót własnego, niepodległego państwa”. Andrzej Duda przypomniał, że nasi ukraińscy sąsiedzi walczą obecnie z rosyjską agresją. – Jakże ta historia zatacza dramatycznie kręgi i jakże silnie wola obrony swojej wolności jest wrośnięta w nasze narody. Tak samo jak w naszych sąsiadów i braci Litwinów, tak samo jak trwających niezłomnie przy woli odzyskania pełnej suwerenności, niepodległości i samostanowienia Białorusinów – zaznaczył prezydent Duda.
– Wierzę w to, że Ukraina pokona swojego napastnika, że Ukraina przemoże rosyjską nawałę, że nie tylko ją zatrzyma na trwałe, ale przede wszystkim, że ją odeprze, także dzięki naszemu wsparciu i wsparciu innych naszych sojuszników – ocenił Andrzej Duda, który wyraził też przekonanie, że „wolność, demokracja i wola samostanowienia zwycięży także na Białorusi i naród białoruski doczeka się swojej wolności w ramach swojej pokojowej, spokojnej walki o to, co mu się obiektywnie należy - prawa do absolutnego samostanowienia na swojej własnej ziemi”.
Gitanas Nauseda powiedział, że Powstanie Styczniowe „zniweczyło wysiłki reżimu carskiego, które zmierzały do ostatecznego ujarzmienia narodów polskiego, litewskiego, białoruskiego i ukraińskiego i po raz kolejny pokazało witalność społeczeństwa Rzeczypospolitej Obojga Narodów”. Prezydent Litwy podkreślił, że idee wolności sprzed 160 lat, łączące narody dawnej Rzeczypospolitej, są dziś kontynuowane poprzez pomoc dla Ukrainy, która przyczynia się do „kontynuowania nieprzerwanej tradycji wolności”. – W zeszłym roku byliśmy świadkami szału oprawców rosyjskich na Ukrainie. Wciąż jesteśmy świadkami nie tylko niszczenia domów, porywania dzieci, ale również zagrzebywania ciał męczenników. Nieoznakowany i masowy grób wciąż jest makabrycznym symbolem rosyjskiej polityki, ludobójczej praktyki i retoryki – mówił Gitanas Nauseda.
Ambasador Ukrainy Wasyl Zwarycz odczytał list prezydenta Wołodymyra Zełenskiego. „160 lat temu nasze narody połączyły swoje siły, stając ramię w ramię przeciwko rosyjskiemu imperializmowi. Powstanie Styczniowe przyspieszyło odrodzenie narodowe i ruch wyzwoleńczy na terenach współczesnej Ukrainy, Polski i Litwy" – napisał ukraiński Prezydent. Zwrócił uwagę, że „w wydarzeniach tamtego czasu hartowało się umiłowanie wolności i niezłomność ducha naszych narodów”. Zaakcentował poczucie jedności i szczególnego związku historycznego z naszymi przodkami, którzy odważnie stanęli w obronie wolności i niepodległości. Wołodymyr Zełenski wyraził wdzięczność za stanowcze wsparcie i solidarność polskich i litewskich przyjaciół, którzy dają przykład przywództwa w obronie wspólnych europejskich wartości. „Dzisiaj razem z wami piszemy nową historię walki o niepodległość naszych państw oraz całej zjednoczonej Europy” – podkreślił.
Powstanie Styczniowe rozpoczęło się 22 stycznia 1863 r. od ogłoszenia Manifestu, wydanego przez Centralny Komitet Narodowy, który powołał Tymczasowy Rząd Narodowy. Bezpośrednią przyczyną wybuchu powstania była branka do armii rosyjskiej, przeprowadzona niespodziewanie w Królestwie Polskim w połowie stycznia.
Powstanie było największym zrywem niepodległościowym w XIX w. po rozbiorach, na który złożyło się ponad 1,2 tys. bitew i potyczek. Wzięło w nich udział ponad 200 tys. powstańców z wszystkich warstw społeczeństwa. Do boju przeciw rosyjskiemu imperium stanęli Polacy, Litwini i Białorusini – mieszkańcy wielonarodowej Rzeczypospolitej. Walki trwały do jesieni 1864 r.
***
A tribute to the heroes of the joint struggle to throw off Russian shackles. Celebrations at the Warsaw Citadel of the 160th anniversary of the January Uprising
The memory of the heroes of the greatest independence uprising of the peoples of the former Commonwealth of Poland, from under the sign of the White Eagle, Pahonia, and Archangel Michael, against the Russian invaders was celebrated on Monday, 23 January, at the Execution Gate on the slopes of the Warsaw Citadel. The main ceremonies marking the 160th Anniversary of the January Uprising were attended by the Presidents of Poland and Lithuania, Andrzej Duda and Gitanas Nauseda. In attendance were also Deputy Marshals of the Sejm, Małgorzata Gosiewska and Ryszard Terlecki, and the Head of the Sejm Chancellery, Agnieszka Kaczmarska, representing the Marshal of the Sejm, Elżbieta Witek. Present were also the representatives of Ukraine – Ambassador Vasyl Zvarych and of the free Belarus – Sviatlana Tsikhanouskaya.
The Polish President recalled that the January Uprising was the largest and longest-lasting of the uprisings against the partitioners to regain a free, sovereign, and independent Commonwealth. He stressed the joint struggle of Poles, Lithuanians, Belarusians, and Ukrainians" to throw off Russian shackles, Tsarist oppression, for freedom and the return of their own independent state." Andrzej Duda recalled that our Ukrainian neighbours were currently fighting Russian aggression. "How dramatically this history has staggered, and how strongly the will to defend one's freedom is ingrained in our peoples. As in our Lithuanian neighbours and brothers, as in Belarusians who stand steadfast in their will to regain full sovereignty, independence, and self-determination," President Duda noted.
"I believe that Ukraine will defeat its aggressor, that Ukraine will overcome the Russian onslaught, that it will not only stop it permanently but, above all, that it will repel it, also thanks to our support and the support of our other allies," assessed Andrzej Duda who also expressed his conviction that "freedom, democracy, and the will to self-determination would also prevail in Belarus, and that the Belarusian people would live to see their freedom within the framework of their steadfast and peaceful struggle for what was objectively due to them – the right to absolute self-determination on their land."
Gitanas Nauseda said that the January Uprising "thwarted the efforts of the Tsarist regime to finally subjugate the Polish, Lithuanian, Belarusian, and Ukrainian peoples, and once again demonstrated the vitality of the society of the Polish-Lithuanian Commonwealth." The Lithuanian President stressed that the ideas of freedom of 160 years ago, which united the peoples of the former Commonwealth, are being continued today through aid to Ukraine, which contributes to "the continuation of the unbroken tradition of freedom." "Last year, we witnessed the rampage of Russian oppressors in Ukraine. We continue to witness not only the destruction of homes and the kidnapping of children but also the burial of the bodies of martyrs. An unmarked and mass grave is still a macabre symbol of Russian policies, genocidal practices and rhetoric," Gitanas Nauseda said.
Ukrainian Ambassador Vasyl Zvarych read a letter from President Volodymyr Zelensky. "Our nations joined forces 160 years ago, standing shoulder to shoulder against Russian imperialism. The January Uprising accelerated the national revival and liberation movement in the territories of modern Ukraine, Poland and Lithuania," the Ukrainian President wrote. He noted that "the events of that time tempered the love of freedom and indomitable spirit of our peoples." He underlined the sense of unity and special historical connection with our ancestors who bravely stood up for freedom and independence. Volodymyr Zelensky expressed gratitude for the firm support and solidarity of Polish and Lithuanian friends who set an example of leadership in defending common European values. "Today, together with you, we are writing a new history of the struggle for the independence of our countries and entire united Europe," he stressed.
The January Uprising began on 22 January 1863 with the promulgation of the Manifesto, issued by the Central National Committee, which established the Provisional National Government. The immediate cause of the Uprising was the impressment to the Russian army, carried out unexpectedly in the Kingdom of Poland in mid-January.
The Uprising was the largest independence uprising in the 19th century after the partitions, involving more than 1,200 battles and skirmishes. More than 200,000 insurgents from all segments of society took part in it. Poles, Lithuanians, and Byelorussians – residents of the multinational Commonwealth – stood up to fight against the Russian Empire. Fighting continued until the fall of 1864.