Interpelacja nr 24690
do ministra spraw zagranicznych
w sprawie sytuacji w Papui Zachodniej
Zgłaszający: Tomasz Aniśko
Data wpływu: 14-06-2021
Szanowny Panie Ministrze,
w latach 1950-1961 Holendrzy stopniowo przygotowywali swoją kolonię - Zachodnią Nową Gwineę - do dekolonizacji. Wschodnia część wyspy (wcześniej pod zwierzchnictwem australijskim), uzyskała niepodległość w 1975 roku jako Papua Nowa Gwinea. Zachodnia Nowa Gwinea - mająca uzyskać niepodległość jako Papua Zachodnia - wbrew początkowym planom (po podpisaniu porozumienia z Nowego Jorku z 15 sierpnia 1962 roku), została przekazana pod tymczasową kontrolę ONZ, a następnie - 1 maja 1963 roku - Indonezji. Akt Wolnego Wyboru z 1969 roku, w którym Zachodni Papuasi mieli zadecydować o losie swego terytorium, według poważnych analiz nie spełnił demokratycznych wymogów. Mimo to Papua Zachodnia została oficjalnie włączona w skład Indonezji. Polska uhonorowała jego prawomocność popierając Rezolucję ONZ 2504 XXIV z 19 listopada 1969 roku.
Od początku wkroczenia indonezyjskich sił bezpieczeństwa do Papui Zachodniej (dziś indonezyjskie prowincje Papua, Papua Zachodnia; wcześniej Irian Jaya) rdzenni mieszkańcy stawiali zbrojny opór obecności indonezyjskiej. Za każdym razem spotykało się to z niewspółmierną reakcją indonezyjskich sił bezpieczeństwa. Według niektórych szacunków z rąk indonezyjskiej armii i policji w latach 1963-1998 zginęło ponad 100 tysięcy mieszkańców Papui Zachodniej. Po upadku rządów Suharto przemoc i walki o niskiej częstotliwości w tym regionie nadal trwają. Powtarzają się przypadki nieproporcjonalnej przemocy wymierzonej w nieuzbrojonych cywilów.
Od końca 2018 roku obszar indonezyjskiej prowincji Papua stał się regionem kolejnych operacji wojskowych indonezyjskiej armii, szczególnie dotkliwych w regencjach Nduga, Intan Jaya, Punca Jaya i Puncak. W regencji Nduga w rezultacie prowadzonych działań do opuszczenia swoich domów zostało zmuszonych od 32 tys. do 50 tys. ludzi (pierwsza rachuba zgłoszona przez Zespół „Nduga Case”, w skład którego weszli szanowani obrońcy praw człowieka, Theo Hasegem i ojciec John Donga). Ci wewnętrzni przesiedleńcy, spośród których ok. 200 zmarło, nie zostali uznani za uchodźców przez indonezyjskie państwo. W regencji Intan Jaya w ostatnim roku doszło do szeregu pozasądowych zabójstw przypisywanych indonezyjskim siłom bezpieczeństwa. Wśród nich najgłośniejsze to śmierć pastora Jeremiego Zanambaniego, Luthera i Apinusa Zanambaniego; katechety Rufinusa Tipagau; Janiusa, Justinusa i Soni Bagau (na terenie ośrodka zdrowia).
W ostatnim miesiącu nasila się eskalacja przemocy w regencji Puncak. Konferencja Kościołów Pacyfiku (PCC) w oświadczeniu z maja 2021 roku opisuje skalę przesiedleń Zachodnich Papuasów w regionie górskim jako „ludobójstwo kulturowe”. Raporty organizacji praw człowieka, organizacji społecznych i kierunkowe prace naukowe wyliczają wiele przypadków łamania praw człowieka i zbrodni przeciwko ludzkości w Papui Zachodniej. Zajścia na Wyspie Biak z 1-6 lipca 1998 roku (potencjalnie nawet 80-200 ofiar); czy Paniai z 2014 roku to tylko jedne z najbardziej znanych wśród nich.
Raport Azjatyckiej Komisji Praw Człowieka (AHRC) „Neglected Genocide” z 2013 roku szacuje liczbę ofiar z lat 1977-78 na ponad 10 tysięcy osób, ponad 4 tysiące z nich wymieniając z imienia i nazwiska.
W ostatnim roku kolejne kraje z regionu Pacyfiku, Karaibów i Afryki apelują do wysokiego komisarza ds. praw człowieka ONZ (UNHCHR), Pani Michelle Bachalet, o wysłanie specjalnej misji ds. praw człowieka do Indonezji. Jej zadaniem byłoby należyte zbadanie przypadków łamania praw człowieka w prowincjach Papua i Papua Zachodnia oraz sporządzenie kierunkowego raportu w tej sprawie. Problem ten znajduje się w agendzie kolejnych krajów europejskich. Po wyraźnych sygnałach z Wielkiej Brytanii i Holandii, także Senat Hiszpanii wezwał rząd w Madrycie do wystosowania podobnego apelu w sprawie misji UNHCHR.
W związku z przynależnością Polski do Organizacji Narodów Zjednoczonych, priorytetowości poszanowania praw człowieka w polskiej polityce zagranicznej, a także historycznej odpowiedzialności naszego kraju w związku z poparciem Rezolucji ONZ 2504 XXIV z 19 listopada 1969 roku, proszę o odpowiedź na poniższe pytania:
- W jaki sposób rząd i podległe mu urzędy oraz instytucje monitorują sytuację w Azji Południowo-Wschodniej i na Pacyfiku?
- Czy przedstawione wyżej fakty zostały w jakiejkolwiek skali zarejestrowane przez rząd i podległe mu urzędy oraz instytucje?
- Czy poszanowanie praw człowieka w Indonezji, ze szczególnym uwzględnieniem poruszonych wyżej kwestii dotyczących prowincji Papua i Papua Zachodnia, uważa Pan za kwestię istotną?
- W połowie maja 2020 roku Amnesty International Indonesia wymieniła liczbę 69 więźniów sumienia, uznawanych także za więźniów politycznych (z Moluk i Papui Zachodniej). Raport „Papuas Behind Bars” powstały przy współpracy TAPOL wymienia 245 nowych więźniów politycznych w Papui Zachodniej, między styczniem 2019 roku a wrześniem 2020 roku. Czy zważywszy na to, że Polska obok Indonezji pozostaje sygnatariuszem Międzynarodowego Pakietu Praw Obywatelskich i Politycznych, Rzeczpospolita Polska uznaje za nielegalne lub kontrowersyjne pozbawianie wolności kogokolwiek w Indonezji, w związku z realizowaniem praw gwarantowanych w tym dokumencie?
- Czy rząd Polski popiera apel Forum Wysp Pacyfiku (PIF) i Organizacji Państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP/OACPS) skierowany do Indonezji, aby umożliwiła wysokiemu komisarzowi ONZ ds. praw człowieka przygotowanie niezależnego sprawozdania dotyczącego Papui Zachodniej? Jeżeli nie, to czy rozważa Pan zainicjowanie indywidualnego apelu w imieniu Polski w tej sprawie do UNHCHR i Republiki Indonezji?
- Czy rząd Polski poprze kierunkową Rezolucję Rady Praw Człowieka ONZ ws. Papui Zachodniej, jeżeli Indonezja będzie blokowała dostęp do Papui Zachodniej wysokiemu komisarzowi ONZ ds. praw człowieka?
- W Papui Zachodniej nasila się również konflikt cywilny w związku z masowym odrzuceniem przez społeczeństwo Papui Zachodniej nowej wersji Specjalnej Autonomii (Otsus Jilid II), która miałaby wejść w życie z końcem 2021 roku. Czy Polska poparłaby wyznaczenie mediatora, który mógłby przeprowadzić negocjacje między przedstawicielami społeczeństwa papuaskiego a rządem Republiki Indonezji? Należy zwrócić w tym miejscu uwagę, że taka sugestia padła w Mapie Drogowej dla Papui przygotowanej przez zespół Instytutu Nauk Politycznych Indonezji (LIPI) i zmarłego niedawno ks. katolickiego z Papui Zachodniej Nelesa Tebaya. Rola Finlandii w negocjacjach pokojowych między Ruchem Wyzwolenia Aceh (GAM) a rządem Indonezji pokazuje, że strona europejska może pełnić w takich kwestiach konstruktywną rolę.