Interpelacja nr 24690

do ministra spraw zagranicznych

w sprawie sytuacji w Papui Zachodniej

Zgłaszający: Tomasz Aniśko

Data wpływu: 14-06-2021

Szanowny Panie Ministrze,

w latach 1950-1961 Holendrzy stopniowo przygotowywali swoją kolonię - Zachodnią Nową Gwineę - do dekolonizacji. Wschodnia część wyspy (wcześniej pod zwierzchnictwem australijskim), uzyskała niepodległość w 1975 roku jako Papua Nowa Gwinea. Zachodnia Nowa Gwinea - mająca uzyskać niepodległość jako Papua Zachodnia - wbrew początkowym planom (po podpisaniu porozumienia z Nowego Jorku z 15 sierpnia 1962 roku), została przekazana pod tymczasową kontrolę ONZ, a następnie - 1 maja 1963 roku - Indonezji. Akt Wolnego Wyboru z 1969 roku, w którym Zachodni Papuasi mieli zadecydować o losie swego terytorium, według poważnych analiz nie spełnił demokratycznych wymogów. Mimo to Papua Zachodnia została oficjalnie włączona w skład Indonezji. Polska uhonorowała jego prawomocność popierając Rezolucję ONZ 2504 XXIV z 19 listopada 1969 roku.

Od początku wkroczenia indonezyjskich sił bezpieczeństwa do Papui Zachodniej (dziś indonezyjskie prowincje Papua, Papua Zachodnia; wcześniej Irian Jaya) rdzenni mieszkańcy stawiali zbrojny opór obecności indonezyjskiej. Za każdym razem spotykało się to z niewspółmierną reakcją indonezyjskich sił bezpieczeństwa. Według niektórych szacunków z rąk indonezyjskiej armii i policji w latach 1963-1998 zginęło ponad 100 tysięcy mieszkańców Papui Zachodniej. Po upadku rządów Suharto przemoc i walki o niskiej częstotliwości w tym regionie nadal trwają. Powtarzają się przypadki nieproporcjonalnej przemocy wymierzonej w nieuzbrojonych cywilów.

Od końca 2018 roku obszar indonezyjskiej prowincji Papua stał się regionem kolejnych operacji wojskowych indonezyjskiej armii, szczególnie dotkliwych w regencjach Nduga, Intan Jaya, Punca Jaya i Puncak. W regencji Nduga w rezultacie prowadzonych działań do opuszczenia swoich domów zostało zmuszonych od 32 tys. do 50 tys. ludzi (pierwsza rachuba zgłoszona przez Zespół „Nduga Case”, w skład którego weszli szanowani obrońcy praw człowieka, Theo Hasegem i ojciec John Donga). Ci wewnętrzni przesiedleńcy, spośród których ok. 200 zmarło, nie zostali uznani za uchodźców przez indonezyjskie państwo. W regencji Intan Jaya w ostatnim roku doszło do szeregu pozasądowych zabójstw przypisywanych indonezyjskim siłom bezpieczeństwa. Wśród nich najgłośniejsze to śmierć pastora Jeremiego Zanambaniego, Luthera i Apinusa Zanambaniego; katechety Rufinusa Tipagau; Janiusa, Justinusa i Soni Bagau (na terenie ośrodka zdrowia).

W ostatnim miesiącu nasila się eskalacja przemocy w regencji Puncak. Konferencja Kościołów Pacyfiku (PCC) w oświadczeniu z maja 2021 roku opisuje skalę przesiedleń Zachodnich Papuasów w regionie górskim jako „ludobójstwo kulturowe”. Raporty organizacji praw człowieka, organizacji społecznych i kierunkowe prace naukowe wyliczają wiele przypadków łamania praw człowieka i zbrodni przeciwko ludzkości w Papui Zachodniej. Zajścia na Wyspie Biak z 1-6 lipca 1998 roku (potencjalnie nawet 80-200 ofiar); czy Paniai z 2014 roku to tylko jedne z najbardziej znanych wśród nich.

Raport Azjatyckiej Komisji Praw Człowieka (AHRC) „Neglected Genocide” z 2013 roku szacuje liczbę ofiar z lat 1977-78 na ponad 10 tysięcy osób, ponad 4 tysiące z nich wymieniając z imienia i nazwiska.

W ostatnim roku kolejne kraje z regionu Pacyfiku, Karaibów i Afryki apelują do wysokiego komisarza ds. praw człowieka ONZ (UNHCHR), Pani Michelle Bachalet, o wysłanie specjalnej misji ds. praw człowieka do Indonezji. Jej zadaniem byłoby należyte zbadanie przypadków łamania praw człowieka w prowincjach Papua i Papua Zachodnia oraz sporządzenie kierunkowego raportu w tej sprawie. Problem ten znajduje się w agendzie kolejnych krajów europejskich. Po wyraźnych sygnałach z Wielkiej Brytanii i Holandii, także Senat Hiszpanii wezwał rząd w Madrycie do wystosowania podobnego apelu w sprawie misji UNHCHR.

W związku z przynależnością Polski do Organizacji Narodów Zjednoczonych, priorytetowości poszanowania praw człowieka w polskiej polityce zagranicznej, a także historycznej odpowiedzialności naszego kraju w związku z poparciem Rezolucji ONZ 2504 XXIV z 19 listopada 1969 roku, proszę o odpowiedź na poniższe pytania:

  1. W jaki sposób rząd i podległe mu urzędy oraz instytucje monitorują sytuację w Azji Południowo-Wschodniej i na Pacyfiku?
  2. Czy przedstawione wyżej fakty zostały w jakiejkolwiek skali zarejestrowane przez rząd i podległe mu urzędy oraz instytucje?
  3. Czy poszanowanie praw człowieka w Indonezji, ze szczególnym uwzględnieniem poruszonych wyżej kwestii dotyczących prowincji Papua i Papua Zachodnia, uważa Pan za kwestię istotną?
  4. W połowie maja 2020 roku Amnesty International Indonesia wymieniła liczbę 69 więźniów sumienia, uznawanych także za więźniów politycznych (z Moluk i Papui Zachodniej). Raport „Papuas Behind Bars” powstały przy współpracy TAPOL wymienia 245 nowych więźniów politycznych w Papui Zachodniej, między styczniem 2019 roku a wrześniem 2020 roku. Czy zważywszy na to, że Polska obok Indonezji pozostaje sygnatariuszem Międzynarodowego Pakietu Praw Obywatelskich i Politycznych, Rzeczpospolita Polska uznaje za nielegalne lub kontrowersyjne pozbawianie wolności kogokolwiek w Indonezji, w związku z realizowaniem praw gwarantowanych w tym dokumencie?
  5. Czy rząd Polski popiera apel Forum Wysp Pacyfiku (PIF) i Organizacji Państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP/OACPS) skierowany do Indonezji, aby umożliwiła wysokiemu komisarzowi ONZ ds. praw człowieka przygotowanie niezależnego sprawozdania dotyczącego Papui Zachodniej? Jeżeli nie, to czy rozważa Pan zainicjowanie indywidualnego apelu w imieniu Polski w tej sprawie do UNHCHR i Republiki Indonezji?
  6. Czy rząd Polski poprze kierunkową Rezolucję Rady Praw Człowieka ONZ ws. Papui Zachodniej, jeżeli Indonezja będzie blokowała dostęp do Papui Zachodniej wysokiemu komisarzowi ONZ ds. praw człowieka?
  7. W Papui Zachodniej nasila się również konflikt cywilny w związku z masowym odrzuceniem przez społeczeństwo Papui Zachodniej nowej wersji Specjalnej Autonomii (Otsus Jilid II), która miałaby wejść w życie z końcem 2021 roku. Czy Polska poparłaby wyznaczenie mediatora, który mógłby przeprowadzić negocjacje między przedstawicielami społeczeństwa papuaskiego a rządem Republiki Indonezji? Należy zwrócić w tym miejscu uwagę, że taka sugestia padła w Mapie Drogowej dla Papui przygotowanej przez zespół Instytutu Nauk Politycznych Indonezji (LIPI) i zmarłego niedawno ks. katolickiego z Papui Zachodniej Nelesa Tebaya. Rola Finlandii w negocjacjach pokojowych między Ruchem Wyzwolenia Aceh (GAM) a rządem Indonezji pokazuje, że strona europejska może pełnić w takich kwestiach konstruktywną rolę.