Odpowiedź na interpelację nr 11222

w sprawie realizacji planu "Solidarni z Białorusią"

Odpowiadający: podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Bartosz Grodecki

Warszawa, 27-10-2020

Szanowna Pani Marszałek,

odpowiadając na interpelację numer 11222 Posłów Pani Klaudii Jachiry, Pani Małgorzaty Tracz, Pani Moniki Rosy i Pana Franciszka Sterczewskiego w sprawie realizacji planu "Solidarni z Białorusią", przekazaną przy piśmie Pana Jarosława Wenderlicha, Podsekretarza Stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (sygn.DSP.INT.4810.1362.2020), uwzględniając stanowiska Ministra Spraw Zagranicznych oraz ówczesnego Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów, uprzejmie przedstawiam, co następuje.

Na wstępie pragnę podkreślić, że sytuacja na Białorusi podlega stałemu monitorowaniu.

Od 22 września 2020 r.[1] obywatele Białorusi mogą bez przeszkód wjeżdżać na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bowiem zostali ujęci w katalogu osób wymienionych w § 3 ust. 2 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 13 marca 2020 r. w sprawie czasowego zawieszenia lub ograniczenia ruchu granicznego na określonych przejściach granicznych[2]. Z kolei rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 15 września 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie czasowego zawieszenia lub ograniczenia ruchu granicznego na określonych przejściach granicznych[3] uzupełniono ww. § 3 ust. 2 o pkt 20, w którym wymieniono cudzoziemców przekraczających granicę państwową na podstawie wizy wydanej w celu udziału w programie Poland. Business Harbour[4]. Natomiast na mocy rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 sierpnia 2020 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie czasowego zawieszenia lub ograniczenia ruchu granicznego na określonych przejściach granicznych[5] w ww. § 3 ust. 2 dodano pkt 17, w którym ujęto cudzoziemców przekraczających granicę państwową na podstawie wizy wydanej w celu przyjazdu ze względów humanitarnych, z uwagi na interes państwa lub zobowiązania międzynarodowe (D21)[6]. O wydanie takiej wizy mogą się ubiegać w szczególności represjonowani cudzoziemcy oraz zagrożeni represjami lub uciekający przed represjami (przede wszystkim przed represjami na tle politycznym), jakie grożą im w kraju pochodzenia, cudzoziemcy będący ofiarami prześladowań lub przemocy, w tym przemocy systemowej ze strony aparatu władzy (służb porządkowych państwa) oraz członkowie ich rodzin. Wizy te są wydawane jako wizy krajowe, z terminem ważności 365 dni. Z uwagi na fakt, że cudzoziemcy przebywający w naszym kraju na podstawie wizy D21 nie są uprawnieni do wykonywania pracy, nawet jeśli posiadają zezwolenie na pracę zostały podjęte stosowne prace legislacyjne w tym zakresie. Sejm RP przyjął 17 września 2020 r. ustawę o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw[7], na mocy której nastąpi zmiana brzmienia art. 87 ust. 1 pkt 12 lit. a ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy[8] i zniesienie zakazu wykonywania pracy przez cudzoziemców przebywających w Polsce na podstawie wizy wydanej w celu przyjazdu ze względów humanitarnych.

Tym samym cudzoziemcy przebywający w Polsce na podstawie wiz D21 i jednocześnie posiadający zezwolenie na pracę będą mogli wykonywać pracę w naszym kraju. W praktyce powyższe dotyczy obywateli Białorusi, którym od 10 sierpnia do 25 września 2020 r. urzędy konsularne wydały 1083 wizy D21. Jak wskazał ówczesny Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej po wprowadzeniu proponowanej zmiany w ww. art. 87 ust. 1 pkt 12 lit. a ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy będzie możliwe rozważenie wprowadzenia dalszych ułatwień w dostępie do rynku pracy dla posiadaczy wizy wydanej w celu przyjazdu ze względów humanitarnych np. zwolnienie cudzoziemców przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie takiej wizy z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę[9].

Ponadto, w celu zapewnienia pomocy obywatelom Białorusi, zostały przygotowane rozporządzenia Rady Ministrów: 1) w sprawie określenia państw, których obywatelom odbywającym kurs przygotowawczy do podjęcia nauki na studiach udziela się zezwolenia na pobyt czasowy w celu kształcenia się na studiach[10]; 2) w sprawie określenia państw, których obywatelom ubiegającym się o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy przy ustalaniu wysokości miesięcznych środków finansowych nie odlicza się środków przeznaczonych na pokrycie kosztów zamieszkania[11].

W obu rozporządzeniach (wydanych po raz pierwszy) w katalogach państw umieszczono wyłącznie Białoruś. Zgodnie z pierwszym z ww. rozporządzeń zezwolenia na pobyt czasowy w celu kształcenia się na studiach[12] będzie można udzielić obywatelom Białorusi, których celem pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest udział w kursie przygotowawczym do podjęcia nauki na studiach w Polsce. Cudzoziemcy posiadający ten rodzaj zezwolenia pobytowego mają zapewniony dostęp do rynku pracy, są bowiem zwolnieni z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę[13]. Mogą również podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak obywatele polscy[14].

Z kolei stosownie do drugiego z ww. rozporządzeń w przypadku ubiegania się obywateli Białorusi o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy w celu kształcenia się na studiach, przy ustalaniu, czy jest spełniony wymóg posiadania przez nich wystarczających środków finansowych na pokrycie kosztów utrzymania i podróży powrotnej do państwa pochodzenia lub zamieszkania albo kosztów tranzytu do państwa trzeciego, które udzieli pozwolenia na wjazd, nie będzie się odliczało środków przeznaczonych na pokrycie kosztów zamieszkania. W związku z odesłaniem zawartym w art. 64a ust. 1 ustawy o cudzoziemcach powyższe będzie miało również zastosowanie w sprawach o wydanie wizy krajowej w celu odbycia studiów pierwszego stopnia, studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich. Wydanie tego rozporządzenia będzie skutkowało również modyfikacją wymogów związanych z posiadaniem wystarczających środków finansowych na pokrycie kosztów utrzymania i podróży powrotnej, w odniesieniu do innych zezwoleń na pobyt czasowy, gdy będą się o nie ubiegać obywatele Białorusi.

Należy również dodać, że obywatele Białorusi wjeżdżający na terytorium Polski bez tytułów pobytowych (tj. wiz lub zezwoleń pobytowych) mogą wystąpić do Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców z wnioskiem o udzielenie ochrony międzynarodowej. Urząd do Spraw Cudzoziemców ma wypracowane i sprawdzone w przeszłości mechanizmy postępowania w sytuacji wzmożonego napływu cudzoziemców poszukujących ochrony międzynarodowej i jest przygotowany na ewentualny wzrost liczby przedmiotowych wniosków składanych przez obywateli Białorusi. Podobnie Straż Graniczna, za pośrednictwem której są składane ww. wnioski. Straż Graniczna na bieżąco monitoruje również sytuację odnośnie dostępności wolnych miejsc do odbycia kwarantanny w ośrodkach recepcyjnych. We współpracy z Wojewodą Podlaskim i Lubelskim zostały podjęte działania mające na celu zapewnienie takich miejsc w razie nagłego zwiększenia się napływu obywateli Białorusi. Jednocześnie nadmieniam, że kwestie dotyczące obowiązku odbycia kwarantanny przez osoby przekraczające zewnętrzną granicę państwową pozostają poza zakresem właściwości Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Odnosząc się do kwestii dotyczącej legalizacji pobytu obywateli Białorusi wyjaśniam, że Białorusini, którzy zamierzają pozostać na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej po upływie terminów ważności posiadanych wiz pobytowych (a także ci, którzy nie wystąpią z wnioskiem o udzielenie ochrony międzynarodowej i nie uzyskają takiej ochrony), będą musieli wystąpić o zalegalizowanie swojego pobytu na zasadach ogólnych. Warunki i zasady wjazdu oraz pobytu cudzoziemców na terytorium Polski regulują przepisy ustawy o cudzoziemcach.

Minister Spraw Zagranicznych poinformował, że w celu umożliwienia obywatelom Białorusi wjazdu na terytorium RP w okresie obowiązywania ograniczeń w ruchu granicznym została maksymalnie uproszczona procedura aplikowania o wizy w celach humanitarnych. Należy podkreślić, że obywatele Republiki Białorusi ubiegający się o wydanie wizy krajowej (niezależnie od celu jej wydania) w polskich urzędach konsularnych akredytowanych w tym kraju są zwolnieni z opłat za przyjęcie i rozpatrzenie wniosku o wydanie wizy krajowej. Podstawę prawną stanowi rozporządzenie Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 22 grudnia 2015 r. w sprawie obniżonych opłat konsularnych[15].

W przypadku ubiegania się przez obywateli Białorusi o wizę Schengen jest pobierana obniżona opłata za rozpatrzenie wniosku wizowego (35 EUR zamiast standardowej opłaty 80 EUR), co wynika z Umowy zawartej między Unią Europejską a Republiką Białorusi o ułatwieniach w wydawaniu wiz. Wspomniana umowa (art. 6 ust. 3) określa katalog osób, w przypadku których odstępuje się od pobierania opłat wizowych. Dodatkowe zwolnienia z opłat za przyjęcie i rozpatrzenie wniosku o wydanie wizy Schengen zostały przewidziane w ww. rozporządzeniu Ministra Spraw Zagranicznych i dotyczą następujących kategorii obywateli Białorusi:

  1. małoletnich, którzy ukończyli 6, a nie ukończyli 18 lat,
  2. osób, które nie ukończyły 25 lat, uczestniczących w seminariach, konferencjach, imprezach sportowych, kulturalnych lub edukacyjnych organizowanych przez organizacje niekomercyjne.

Niezależnie od powyższego, w wyjątkowych sytuacjach, konsul na podstawie art. 109 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. Prawo konsularne[16] ma możliwość pobrania opłaty konsularnej w obniżonej wysokości bądź odstąpienia od jej pobrania.

Z poważaniem

MINISTER SPRAW WEWNĘTRZNYCH i ADMINISTRACJI

z up. Bartosz Grodecki
Podsekretarz Stanu

[1] Na mocy rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 września 2020 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie czasowego zawieszenia lub ograniczenia ruchu granicznego na określonych przejściach granicznych (Dz. U. poz. 1623). Niezależnie od powyższego, należy wskazać, że zgodnie z § 3 ust. 3 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie czasowego zawieszenia lub ograniczenia ruchu granicznego na określonych przejściach granicznych w szczególnie uzasadnionych przypadkach komendant placówki Straży Granicznej, po uzyskaniu zgody Komendanta Głównego Straży Granicznej, może zezwolić cudzoziemcom, innym niż wymienieni w ust. 2, na wjazd do Polski.

[2] Dz. U. poz. 435, z późn. zm.

[3] Dz. U. poz. 1597.

[4] W dniu 9 września 2020 r. Polska zainaugurowała Program Poland. Business Harbour, tj. kompleksowy pakiet, ułatwiający białoruskim specjalistom z branży IT, start-upom, małym i średnim przedsiębiorstwom, jak i dużym firmom relokację na terytorium naszego kraju.

[5] Dz. U. poz. 1448.

[6] wymienionej w art. 60 ust. 1 pkt 23 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2020 r. poz. 35, z późn. zm.).

[7] Trwają prace nad ustawą po zgłoszeniu poprawek przez Senat RP.

[8] Dz. U. z 2020 r. poz. 1409, z późn. zm.

[9] Poprzez zmianę rozporządzenia Ministra Rodziny Pracy i Polityki Społecznej wydanego na podstawie art. 90 ust. 4 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

[10] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 września 2020 r. (Dz. U. poz. 1690).

[11] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 września 2020 r. (Dz. U. poz. 1688).

[12] Udzielane na podstawie art. 144 ustawy o cudzoziemcach.

[13] Vide: art. 87 ust. 2 pkt 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

[14] Vide: art. 4 ust. 2 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2020 r. poz. 1252).

[15] Dz. U. poz. 2274, z późn. zm.

[16] Dz. U. z 2020 r. poz. 195, z późn. zm.