Odpowiedź na interpelację nr 7729
w sprawie sytuacji dzieci CODA (Child of Deaf Adults)
Odpowiadający: podsekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej Izabela Ziętka
Warszawa, 25-02-2025
Szanowna Pani Poseł,
odpowiadając na pytania zawarte w interpelacji, uprzejmie przekazuję poniższe informacje.
Ad 1.
W zakresie podstaw programowych kształcenia ogólnego[1], zarówno nauczyciele edukacji wczesnoszkolnej, jak i nauczyciele różnych przedmiotów (np. język polski, biologia, przyroda etc.) na zajęciach z uczniami w szkole podstawowej i ponadpodstawowej, mogą poruszać tematykę, o której mowa w interpelacji.
Również zajęcia z wychowawcą – uwzględniając potrzeby uczniów – mogą być poświęcone ważnym problemom społecznym, w tym np. sprawom dotyczącym kultury Głuchych oraz specyfiki funkcjonowania dzieci KODA[2].
Należy jednak pamiętać, że treści nauczania zawarte w podstawie programowej, co do zasady, formułowane są z zachowaniem kryterium ogólności. Rozwinięcia tych treści dokonuje nauczyciel w programie nauczania[3]. W programach tych mogą się znaleźć treści nauczania wykraczające poza zakres treści podstawy programowej – zawsze jednak muszą być one dostosowane do możliwości i potrzeb uczniów, którzy będą je realizowali. Natomiast, prawem każdego nauczyciela jest dokonanie swobodnego wyboru metod nauczania i pomocy dydaktycznych odpowiadających jego koncepcji dydaktycznej.
Ad 2.
Programy/projekty wdrażane przez MEN są adresowane do wszystkich dzieci i uczniów, nie tylko dzieci/uczniów KODA. Wsparcie psychologiczne, ukierunkowane na łagodzenie skutków związanych z nietypową rolą tej grupy dzieci/uczniów, może być realizowane w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej w przedszkolach, szkołach i placówkach systemu oświaty, zgodnie z potrzebami poszczególnych uczniów.
Działania podejmowane przez resort edukacji mają charakter systemowy i obejmują tworzenie ram legislacyjno-organizacyjnych zapewniających warunki do udzielania wszystkim uczniom potrzebującym wsparcia, ich rodzicom oraz nauczycielom, pomocy psychologiczno-pedagogicznej na zasadach określonych w przepisach[4].
Pomoc psychologiczno-pedagogiczna w szkołach stanowi jedną z podstawowych form działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoły[5]. Oznacza to, że każde dziecko/uczeń, zgodnie z rozpoznanymi potrzebami, ma prawo do pomocy psychologiczno-pedagogicznej organizowanej przez szkołę, do której uczęszcza. Pomoc ta jest udzielana nieodpłatnie i na zasadzie dobrowolności. Polega na rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz rozpoznawaniu indywidualnych możliwości psychofizycznych dziecka/ucznia i czynników środowiskowych wpływających na jego funkcjonowanie w celu wspierania potencjału rozwojowego dziecka/ucznia i stwarzania warunków do jego aktywnego i pełnego uczestnictwa w życiu przedszkola, szkoły i placówki oraz w środowisku społecznym.
Potrzeba objęcia dziecka/ucznia w jednostce systemu oświaty pomocą psychologiczno-pedagogiczną może wynikać z różnych przyczyn np. z: zaburzeń zachowania lub emocji, sytuacji kryzysowych i traumatycznych, deficytów kompetencji i zaburzeń sprawności językowej, niepowodzeń edukacyjnych, zaniedbań środowiskowych związanych z sytuacją bytową ucznia i jego rodziny, sposobem spędzania czasu wolnego i kontaktami środowiskowymi[6]. Podstawą do objęcia dziecka/ucznia pomocą jest zgłoszenie takiej potrzeby dyrektorowi przedszkola/szkoły przez dziecko/ucznia, jego rodziców, nauczyciela, wychowawcę grupy wychowawczej lub specjalistę prowadzącego zajęcia z dzieckiem/uczniem, pomoc nauczyciela czy asystenta edukacji romskiej.
Pomocą psychologiczno-pedagogiczną udzielaną w przedszkolu, szkole i placówce obejmuje się także rodziców dziecka/ucznia i nauczycieli. Polega ona na wspieraniu rodziców i nauczycieli w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i dydaktycznych oraz rozwijaniu ich umiejętności wychowawczych w celu zwiększania efektywności pomocy udzielanej dziecku/uczniowi[7].
Pomoc psychologiczno-pedagogiczna w przedszkolu/szkole jest udzielana w trakcie bieżącej pracy z dzieckiem/uczniem oraz przez zintegrowane działania nauczycieli i specjalistów. Może być udzielana także w formie zajęć np.: zajęć rozwijających uzdolnienia, zajęć specjalistycznych: korekcyjno-kompensacyjnych, logopedycznych, rozwijających kompetencje emocjonalno-społeczne oraz innych zajęć o charakterze terapeutycznym. Pomoc ta może być również realizowana w kontakcie indywidualnym w formie porad i konsultacji.
Dzieci/uczniowie KODA mogą – na takich samych zasadach jak ich rówieśnicy - korzystać z pomocy specjalistów np. psychologa, pedagoga, logopedy, terapeuty pedagogicznego itp. w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
Zapewnienie dzieciom/uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, adekwatnej do rozpoznanych potrzeb w tym zakresie, należy do kompetencji dyrektora przedszkola/szkoły/placówki, który w porozumieniu z organem prowadzącym podejmuje decyzje m.in. dotyczące zatrudnienia nauczycieli specjalistów wykonujących zadania z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej, w szczególności psychologów, pedagogów, logopedów i doradców zawodowych, ustala formy udzielania tej pomocy, okres udzielania oraz wymiar godzin, w którym poszczególne formy będą realizowane z danym dzieckiem/uczniem.
Ministerstwo Edukacji Narodowej uruchomiło działania ukierunkowane na wzmocnienie przedszkoli i szkół w realizacji zadań związanych z udzielaniem pomocy psychologiczno-pedagogicznej. W 2025 r. kontynuowane jest wdrażanie standaryzacji zatrudniania w przedszkolach i szkołach nauczycieli specjalistów[8]. Standardy określają minimalny wymiar zatrudniania nauczycieli specjalistów w ogólnodostępnych i integracyjnych przedszkolach, szkołach oraz zespołach tych przedszkoli i szkół. Należy zauważyć, że przepisy określają minimalną łączną liczbę etatów – rzeczywisty wymiar etatu na jakim zatrudnieni są poszczególni nauczyciele specjaliści, powinien wynikać z potrzeb danego przedszkola/szkoły. Dzięki funkcjonowaniu standardów zwiększony jest dostęp do specjalistów, którzy na bieżąco mogą udzielać wsparcia wszystkim dzieciom i uczniom. W roku szkolnym 2024/2025 liczba etatów psychologów w szkołach i placówkach objętych standardem zatrudnienia specjalistów wzrosła o ponad 2,7 tys. etatów (+ 26,0 %), z 10,5 tys. etatów w roku szkolnym 2023/2024 do niemal 13,3 tys. w bieżącym roku szkolnym. Ogólna liczba nauczycieli specjalistów wzrosła o ponad 4,3 tys. etatów – z 46,6 tys. (na 30.09.2023 r.) do 53,7 tys. w bieżącym roku szkolnym (+ 15,2 %).
Niezbędnym warunkiem skutecznej realizacji potrzeb dzieci i uczniów w praktyce przedszkolnej i szkolnej jest odpowiednie przygotowanie nauczycieli do pracy z dziećmi o różnych potrzebach rozwojowych i edukacyjnych. Przygotowanie to powinno odbywać się już w trakcie kształcenia nauczycieli. Obecnie nauczyciele są zobowiązani do ciągłego doskonalenia zawodowego, aby dostosować swoje umiejętności do aktualnych potrzeb szkoły. W zakresie doboru metod pracy oraz form wsparcia dzieci i uczniów, nauczyciele mogą liczyć na pomoc doradców metodycznych oraz specjalistów z publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych.
W celu upowszechniania wiedzy na temat potrzeb dzieci KODA (małoletnie słyszące dzieci niesłyszących rodziców), MEN zamieściło na stronie internetowej urzędu informacje na ten temat[9].
Z wyrazami szacunku
Z upoważnienia Ministra Edukacji
Izabela Ziętka
Podsekretarz Stanu
[1] Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz. U. poz. 356, z późn. zm.).
[2] Mianem dzieci KODA (z ang. Kids/Kid of Deaf Adults) określane są słyszące dzieci (do 17 r.ż.) niesłyszących rodziców. Termin CODA zarezerwowany jest dla słyszących dorosłych dzieci (od 18 r.ż.) mających niesłyszących rodziców (z ang. Children/Child of Deaf Adults).
[3] Art. 3 pkt 13 oraz art. 22a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2024 r. poz. 750, z późn. zm.).
[4] Dz. U. z 2023 r. poz. 1798
[5] Art.109 ust.1 pkt 5.ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (Dz. U. z 2024 poz. 737, z późn. zm.).
[6] § 2 ust. 2. rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2023 r. poz. 1798).
[7] § 2 ust. 3. ww. rozporządzenia w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach.
[8] Wprowadzone przepisami ustawy z dnia 12 maja 2022 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2022 r. poz. 1116). Standardy wprowadzono w dwóch etapach: I etap -od 1 września 2022 r. i II etap - od 1 września 2024 r.
[9] https://www.gov.pl/web/edukacja/koda-slyszace-dzieci--nieslyszacy-rodzice