Interpelacja nr 3255

do ministra nauki

w sprawie podjęcia pilnych działań interwencyjnych dotyczących nieprawidłowości w Uniwersytecie Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Zgłaszający: Marek Sowa

Data wpływu: 03-06-2024

Szanowny Panie Ministrze,

do naszych biur poselskich spływają niepokojące doniesienia dotyczące sytuacji panującej w Uniwersytecie Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, UKEN (wcześniej: Uniwersytecie Pedagogicznym, UP), w którym od czterech lat władzę rektora sprawuje prof. dr hab. Piotr Borek, wielokrotnie oskarżany o uporczywe i złośliwe łamanie praw pracowniczych, ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz statutu uczelni. Sąd Rejonowy w Krakowie ukarał rektora Borka dwukrotnie (w 2022 r. i 2024 r.) grzywną za niezgodne z prawem rozwiązywanie umów o pracę z pracownikami uczelni. Aktualnie toczą się w tej sprawie dwa postępowania odwoławcze, ponieważ rektor odwołał się od wyroków nakazowych. Dodatkowo w sądach pracy prowadzonych jest ok. 40 postępowań z powództwa zwolnionych pracowników UP w ramach trwającej od 2020 r. i budzącej od samego początku szereg zastrzeżeń tzw. restrukturyzacji, która doprowadziła do zwolnienia lub przymusowego odejścia z pracy w UP/UKEN ok. 150 pracowników. Należy podkreślić, że do tej pory uczelnia nie wygrała żadnej sprawy sądowej ze zwolnionymi pracownikami. Przeciwnie, rektor przegrał już 5 procesów, które zakończyły się prawomocnymi wyrokami sądów II instancji. Ponadto zawarł szereg ugód przedsądowych ze zwolnionymi pracownikami, wypłacając im pokaźne odszkodowania. Pomimo składanych wniosków przez parlamentarzystów i związki zawodowe nie upublicznił tych kosztów, co jest niezgodnie z zasadą transparentności wydatkowania środków publicznych i ustawą o dostępie do informacji publicznej.

Z informacji medialnych wynika, że dotychczasowa odpowiedzialność odszkodowawcza UKEN wynosi ok. 130 tys. złotych, przy czym rozstrzygniętych zostało jedynie kilka z ponad 40 spraw sądowych (o wielkości odszkodowań z tytułu umów przedsądowych, jak wspomniano wyżej, rektor odmawia przekazania informacji mającej charakter publiczny). Kwota ta z pewnością wzrośnie, ponieważ do odszkodowań sądowych należy doliczyć koszty ugód pozasądowych i obsługi prawnej uczelni, prowadzonej przez zewnętrzne kancelarie prawne, mimo że uczelnia zatrudnia swoich radców prawnych. Należy podkreślić, że polityka władz rektorskich w tym względzie budzi szereg wątpliwości nie tylko natury prawnej, ale i etycznej, bo bezprawnie (vide: wspomniane wyżej prawomocne wyroki sądów i umowy przedsądowe zawierane przez rektora) zwalniane są osoby niezwłocznie po osiągnięciu wieku emerytalnego, mające inne zdanie na temat funkcjonowania uczelni czy też inne poglądy polityczne niż rektor.

Niezrozumiałe było zwolnienie byłego rektora UP, prof. dra hab. Kazimierza Karolczaka, czy dyrektora Instytutu Filozofii i Socjologii, prof. dra hab. Janusza Majcherka. Większość zwolnionych pracowników jest wybitnymi naukowcami i nauczycielami akademickimi, dlatego zwolnienie ich z pracy z pewnością osłabiło potencjał naukowy i dydaktyczny UKEN. Mogło też mieć wpływ na spadek pozycji uczelni w Rankingu Szkół Wyższych Perspektywy. Niezgodne z prawem zwalnianie pracowników i wynikające z tego duże koszty finansowe mogą także świadczyć o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych. Rektor swoim bezprawnym działaniem naraża bowiem uczelnię, a zatem także finansujący ją Skarb Państwa na niepowetowane i wysokie koszty odszkodowań i procesów toczących się w sądach przeciwko uczelni.

Do listy zarzutów wobec obecnych władz rektorskich należy dodać nieprawidłowości podczas ostatnich wyborów rektora UKEN, które odbyły się w marcu 2024 r. Rektor przed wyborami zmienił ich regulamin i doprowadził do wyeliminowania z ubiegania się o stanowisko rektora, przez zależną od rektora radę uczelni, jedynego kontrkandydata, co w rezultacie pozwoliło prof. Borkowi na uzyskanie reelekcji na kolejną kadencję. Podczas samego głosowania nad tą jedyną kandydaturą doszło także do nieprawidłowości. Karta do głosowania, zatwierdzona przez Senat UKEN, nie dawała możliwości zagłosowania na „nie”. Tę nieprawidłowość formalną, niedającą możliwości zagłosowania przeciw kandydatowi, zmieniono potem, ale tylko w odniesieniu do wyborów na dyrektorów instytutów. Zależna od rektora uczelniana komisja wyborcza odrzuciła natomiast protesty wyborcze pracowników w tym względzie i uznała wybory rektora Borka na kolejną kadencję za zgodne z prawem.

W tym kontekście całkowicie niezrozumiała wydaje się bierność Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW) w sprawie sytuacji panującej w UKEN, które pomimo licznych skarg pracowników i interwencji poselskich oraz senatorskich nie podjęło żadnych działań, aby przywrócić praworządność w uczelni i rozliczyć osoby dopuszczające się naruszeń prawa. Nie zareagowało także w trakcie wyborów na rektora, chociaż miało pełną wiedzę na temat nieprawidłowości podczas procesu wyborczego, co w rezultacie pośrednio przyczyniło się do powtórnego wyboru prof. Piotra Borka na rektora UKEN.

Niepokojące jest to, że ministerstwo ignoruje napływające do resortu skargi i wnioski pracowników oraz związków zawodowych lub odpowiada wymijająco i z dużym opóźnieniem, pozwalając tym samym na realizację polityki faktów dokonanych przez rektora. Zamiast podjąć przewidziane prawem stanowcze kroki w celu przywrócenia praworządności, ministerstwo zasłania się autonomią uczelni lub posiłkuje wynikami kontroli prowadzonymi w uczelni za czasów poprzedniego ministra Przemysława Czarnka. Działania naprawcze w Uniwersytecie Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie są konieczne od zaraz.

Mając powyższe na uwadze, w nawiązaniu do składanych wcześniej interpelacji poselskich, próśb o interwencje, a także kierowanej do Pana oraz Pana poprzednika przez byłych i obecnych pracowników uczelni korespondencji względem sytuacji Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, zwracamy się do Pana z wnioskiem o podjęcie pilnych działań zmierzających do przywrócenia zgodnego z prawem funkcjonowania ww. uczelni oraz rozliczenia winnych naruszeń prawa i rozlicznych nieprawidłowości, a w szczególności poprzez zastosowanie przysługujących Panu Ministrowi narzędzi prawnych.

Jednocześnie zwracamy się z prośbą o odpowiedź na następujące pytania:

1. Czy Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego prowadzi aktualnie kontrolę w Uniwersytecie Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie na podstawie art. 427 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2023 r. poz. 742, ze zm.)?

Jeżeli tak, to:

a) Jaki jest przedmiot, zakres i forma kontroli? Czy planowane są czynności kontrolne na terenie uniwersytetu, w tym spotkania z pracownikami i przedstawicielami związków zawodowych?
b) Jakie czynności nadzorcze i kontrolne do tej pory zostały wykonane?
c) Kiedy planowane jest zakończenie kontroli?
d) Jeżeli minister nauki w ramach prowadzonych czynności nadzorczych i kontrolnych zwracał się na piśmie do rektora UKEN o udzielenie informacji lub wyjaśnień, a ten je składał, prosimy o udostępnienie wymiany korespondencji pomiędzy ministerstwem a uniwersytetem w tej sprawie.

2. Na jakim etapie jest rozpatrywanie przez MNiSW wniosków i skarg zgłaszanych przez pracowników UKEN, dotyczących nieprawidłowości podczas procesu wyborczego dotyczącego wyborów rektora UKEN na kadencję od 1.09.2024 r. do 31.08.2028 r., które odbyły się w dn. 21 marca 2024 r., w tym w szczególności następujących wniosków i skarg pracowników:

a) protest i wniosek o pilną interwencję w związku z naruszeniem procedury podczas wyborów na stanowisko rektora UKEN z dn. 13 marca 2023 r. Z uwagi na to, że ww. wniosek dotyczył nieprawidłowości podczas posiedzenia rady uczelni, która wykluczyła z kandydowania jedynego kontrkandydata obecnego rektora UKEN, prosimy o udostępnienie nagrania audio z posiedzenia Rady Uczelni UKEN w dn. 11 marca 2024 r. Nagranie to zostało przekazane do MNiSW przez przewodniczącego rady uczelni prof. Dariusza Rotta w ramach prowadzonych przez ministerstwo czynności kontrolnych dotyczących nieprawidłowości przebiegu posiedzenia rady (pismo przewodniczącego rady uczelni do MNiSW z dn. 18 marca 2024 r., sygn. RU.0010.9.5.2024),
b) wniosek z dn. 14 marca 2024 r. o stwierdzenie nieważności uchwały Rady Uczelni UKEN z dn. 11 marca 2024 r. nr 5.2024 w przedmiocie niewskazania dr. hab. Piotra Trojańskiego, prof. UKEN, na kandydata na rektora UKEN na kadencję od 1.09.2024 r. do 31.08.2028 - z uzupełnieniami,
c) wniosek z dn. 28 marca 2024 r. o stwierdzenie nieważności uchwały Senatu UKEN z dn. 18 grudnia 2023 r. nr 8.18.12.2023 ws. zatwierdzenia regulaminu wyborów rektora UKEN na kadencję od 1.09.2024 r. do 31.08.2028 r.,
d) protest wyborczy z dn. 25 marca 2024 r. ws. wyborów rektora Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie na kadencję od 1.09.2024 r. do 31.08.2028 r.- z uzupełnieniami.

W przypadku zakończenia rozpatrywania ww. wniosków i skarg prosimy o przekazanie informacji o podjętych przez MNiSW czynnościach i ewentualnych decyzjach administracyjnych. Jednocześnie prosimy o wyjaśnienie, dlaczego minister nauki i szkolnictwa wyższego nie zwrócił się do Uczelnianej Komisji Wyborczej w UKEN o przesunięcie terminu wyborów rektora do czasu zakończenia postępowania wszczętego w ramach uprawień kontrolnych ministra, tak jak to zrobiła ministra zdrowia w przypadku Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego?

3. Czy jest prowadzone przez MNiSW postępowanie ws. odwołania rektora UKEN prof. Piotra Borka na podstawie art. 432 ust. 1 lub ust. 5 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2023 r. poz. 742 ze zm.) z uwagi na rażące lub uporczywe naruszenia prawa (w tym ustawy Kodeks pracy, ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, Statutu UKEN i innych przepisów prawa), które zostały potwierdzone m.in. przez prowadzone w UKEN czynności kontrolne Państwowej Inspekcji Pracy (2021–2022, 2023) i Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, np. pisma ministra nauki do rektora UKEN:

a) pismo z dn. 22 marca 2024 r., sygn. DSW-WPS.8015.61.2023.4, dot. niezgodnego z prawem zarządzenia nr R.Z.0211.22.2023 rektora Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie z dnia 14 marca 2023 r. w sprawie przeprowadzenia oceny okresowej nauczycieli akademickich w Uniwersytecie Pedagogicznym im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie,
b) pismo z dn. 12 kwietnia 2024, sygn. DSW-WPS.8015.49.2024.1, w sprawie niezgodnego z prawem wskazania do oceny okresowej dra hab. Piotra Trojańskiego, prof. UKEN, bezpośrednio po powrocie z urlopu dla poratowania zdrowia?

Jeżeli ww. postępowanie jest prowadzone, to prosimy o udostępnienie odpowiedzi rektora UKEN na ww. pisma i poinformowanie o podjętych przez ministerstwo czynnościach weryfikujących otrzymane od rektora wyjaśnienia.

4. Czy ministerstwo ma na uwadze fakt, iż rektor UKEN, wbrew zaleceniom ministra nauki, nie zastosował się do zawartego w piśmie z dn. 22 marca 2024 r. (sygn. DSW-WPS.8015.61.2023.4) polecenia skonsultowania w terminie do 31 marca br. ze związkami zawodowymi rozwiązania przejściowego dotyczącego oceny pracowniczej?

Jeżeli tak, to, czy w związku z tym i innymi stwierdzonymi naruszeniami przepisów prawa przez władze UKEN ministerstwo prowadzi postępowanie na podstawie art. 432 ust. 1 lub ust. 5 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2023 r. poz. 742, ze zm.) ws. odwołania prof. Piotra Borka z funkcji rektora UKEN?

5. Czy jest prowadzone przeciwko prof. Piotrowi Borkowi, rektorowi UKEN, postępowanie dyscyplinarne w związku z licznymi naruszeniami prawa, zasad etyki, przekroczenia uprawnień, niedopełnienia obowiązków urzędniczych?

6. Czy ministerstwo objęło kontrolą zgłaszane nieprawidłowości w funkcjonowaniu UKEN przez związki zawodowe i pracowników uniwersytetu? Jeżeli tak, to jakie czynności w poszczególnych sprawach zostały podjęte i czym się zakończyły? Szczegółowy wykaz naruszeń prawa i nieprawidłowości został przesłany do ministerstwa przez związek zawodowy Inicjatywa Pracownicza w dn. 5 stycznia 2024 r.

Szanowny Panie Ministrze, biorąc pod uwagę renomę oraz poziom naukowo-dydaktyczny Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, który do niedawna był uważany za najlepszą uczelnię pedagogiczną w Polsce, apelujemy o natychmiastowe podjęcie działań nadzorczych. Są one konieczne do zapewnienia, że działalność uczelni będzie zgodna z obowiązującymi przepisami prawnymi. W związku z tym prosimy o dogłębną analizę działań władz UKEN z ostatnich 4 lat i pociągnięcie do odpowiedzialności osób dopuszczających się naruszeń prawa i nieprawidłowości.

Z uzyskanych informacji wiemy również, że Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego posiada już liczne dowody na naruszenia prawa na Uniwersytecie Komisji Edukacji Narodowej zgłaszane przez obecnych i byłych pracowników, studentów oraz parlamentarzystów. Liczymy, że zdecydowane działania, które Pan Minister podejmie, pomogą uchronić uniwersytet przed dalszą degradacją w obszarach działalności naukowej, dydaktycznej, administracyjnej i kadrowej.

Z wyrazami szacunku