Odpowiedź na interpelację nr 12653

w sprawie bezumownego użytkowania budynków przez Federację Rosyjską

Odpowiadający: podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Joanna Wronecka

Warszawa, 14-06-2017

Szanowny Panie Marszałku,

odpowiadając na interpelację nr 12653 Pana Posła Grzegorza Furgo w sprawie bezumownego użytkowania budynków przez Federację Rosyjską, uprzejmie informuję co następuje.

Jednym z istotnych problemów w stosunkach z Federacją Rosyjską jest znaczący dysparytet w nieruchomościach dyplomatycznych na niekorzyść Polski. Uchylanie się Federacji Rosyjskiej od jego likwidacji lub zmniejszenia w drodze przekazania należnych Polsce nieruchomości jest sprzeczne z obowiązującymi porozumieniami dwustronnymi opartymi o zasadę wzajemności.

Istniejącą sytuację ilustruje zestawienie stanu posiadania nieruchomości przez RP i FR. Polska posiada w FR 5 nieruchomości, w tym 2 na własność oraz 3 na warunkach najmu, a FR do niedawna posiadała w Polsce łącznie 19 nieruchomości, w tym: 8 na podstawie porozumień międzyrządowych z lat 1972 – 1986 na warunkach wzajemności, 5 zakupionych przez b. ZSRR w latach: 1946-1965 r., 3 na podstawie porozumień administracyjnych i 3 na podstawie umów najmu.

Polska przekazała b. ZSRR w latach 70-tych ub. wieku wszystkie działki zgodnie z wyżej wspomnianym porozumieniami, tzn. 8 działek o powierzchni 174.827 m² (a łączna powierzchnia wszystkich nieruchomości rosyjskich wynosiła pierwotnie 252.000 m²). Bezpośrednią przyczyną dysparytetu pozostaje niewykonanie wyżej wspomnianych porozumień międzyrządowych przez stronę rosyjską.

W celu likwidacji lub zmniejszenia dysparytetu przez ponad 10 lat trwały polsko-rosyjskie konsultacje w sprawie nieruchomości, które okazały się bezowocne ze względu na brak konstruktywnej postawy po stronie rosyjskiej. Równolegle z konsultacjami na szczeblu eksperckim były podejmowane interwencje na szczeblu Ministra Spraw Zagranicznych i Premiera.

Strona polska pozostaje otwarta na możliwość uregulowania przedmiotowej problematyki w trybie konsultacji dwustronnych. Niemniej jednak, wobec bezskuteczności dotychczasowych starań w trybie konsultacji dwustronnych o pozyskanie na terenie FR nieruchomości dla naszych potrzeb oraz w celu zmniejszenia dysparytetu, MSZ oraz inne instytucje, takie jak b. MSP, MSWiA, KPRM i Prokuratoria Generalna SRP oraz Prezydent Warszawy i Prezydent Gdańska, podejmują działania wobec Federacji Rosyjskiej w celu wykonania zobowiązań prawnych spoczywających na stronie rosyjskiej i zmniejszenia istniejącego dysparytetu.

W wyniku dotychczasowych jednostronnych działań Skarb Państwa odzyskał w ubiegłych latach 4 nieruchomości rosyjskie, w tym 3 na skutek wypowiedzenia przez Rząd RP dwu porozumień i 1 nieruchomość w trybie postępowania sądowego (Al. Szucha 17/19 róg Litewskiej).

Wskutek tego stan posiadania FR zmniejszył się do 14 nieruchomości (nieruchomość przy Al. Szucha 7 pozostaje w użytkowaniu Ambasady Ukrainy, do której roszczenie zgłasza FR; MSZ RP nie wnika w ten spór).

W związku z działaniami właściwych instytucji RP kontynuowane są postępowania sądowe w stosunku do nieruchomości rosyjskich, które nie są użytkowane dla celów dyplomatycznych i których stan prawny w świetle prawa polskiego i prawa międzynarodowego na to pozwala. W ich wyniku zapadły dwa wyroki sądowe o wydanie przez Federację Rosyjską na rzecz Skarbu Państwa dwu nieruchomości (przy ul. Kieleckiej 45 i ul. Sobieskiego 100), a także trzy wyroki o zapłatę przez Federację Rosyjską wynagrodzenia z tytułu tzw. bezumownego użytkowania nieruchomości przy ul. Kieleckiej 45 i ul. Sobieskiego 100, a w dniu 8 maja 2017 r. sąd wydał analogiczny wyrok w stosunku do nieruchomości przy ul. Bobrowieckiej 2b.

Równocześnie podejmowane są próby skłonienia strony rosyjskiej do uregulowania kwestii nieruchomości w trybie dwustronnym, tzn. w drodze zawarcia nowej kompleksowej umowy o uregulowaniu stanu prawnego rosyjskich nieruchomości dyplomatycznych w Polsce i polskich nieruchomości dyplomatycznych w Federacji Rosyjskiej. Między innymi na wniosek strony rosyjskiej, zgłoszony na konsultacjach politycznych w styczniu 2016 r., strona polska opracowała projekt tzw. „mapy drogowej” określającej etapy dojścia do rozpoczęcia procesu negocjacyjnego w sprawie zawarcia nowej umowy, który został przekazany stronie rosyjskiej w maju 2016 r. W stosunku do tego projektu strona rosyjska zajęła stanowisko na ostatnich konsultacjach politycznych w Warszawie w kwietniu 2017 r., a także zgodziła się na przeprowadzenie konsultacji eksperckich w sprawie rozpatrzenia możliwości zawarcia wyżej wymienionej umowy, które mają odbyć się do końca czerwca 2017 r.

W sprawie obiektu użytkowanego przez Konsulat Generalny RP w Sankt Petersburgu należy wyjaśnić, że wydany wyrok przez sąd w Sankt Petersburgu przeciwko polskiemu Konsulatowi Generalnemu jest elementem nierozwiązanego od dziesięcioleci problemu dysparytetu w nieruchomościach.

Należy podkreślić, że w toku wieloletnich konsultacji polsko-rosyjskich strona rosyjska przyrzekała rozpatrzenie możliwości przekazania tej nieruchomości na własność Polski lub wydzierżawienia jej na warunkach preferencyjnych (za tzw. symboliczne euro). Strona rosyjska nie wykonała zarówno tego przyrzeczenia jak i przyrzeczeń w innych sprawach. Natomiast w 1994 r. Miasto Sankt Petersburg zaproponowało podpisanie nowej umowy najmu, która przewidywała wielokrotną podwyżkę czynszu najmu. Wskutek zasadniczej rozbieżności stanowisk co do wysokości czynszu nie doszło do podpisania nowej umowy najmu, do czasu uzgodnienia rozsądnych stawek. Ten stan trwa do dziś.

Strona polska uważa, że w kwestii odpłatności za użytkowanie nieruchomości dla celów dyplomatycznych także powinna obowiązywać zasada wzajemności. Dla porównania strona rosyjska od ponad 40-tu lat w Warszawie, a w Gdańsku od ponad 60-ciu lat, nie płaci żadnych opłat za użytkowane obiekty uzyskane na podstawie porozumień a wezwania właściwych polskich władz fiskalnych o opłacanie należności za kilka takich obiektów o nieuregulowanym stanie prawnym zwraca bez wykonania.

Należy podkreślić, że powództwo Miasta Sankt Petersburg przeciwko polskiemu Konsulatowi Generalnemu, a także wyrok sądu, są sprzeczne z Konwencją Wiedeńską o stosunkach konsularnych w części określającej status urzędu konsularnego, który nie posiada zdolności sądowej i nie może być pozywany przed sąd państwa przyjmującego. Zgodnie z art. 31 wymienionej Konwencji pomieszczenia urzędu konsularnego korzystają z przywileju nietykalności, a tym samym podjęcie egzekucji wyroku jest niedopuszczalne.

Z poważaniem,

Z upoważnienia Ministra Spraw Zagranicznych

Joanna Wronecka

Podsekretarz Stanu