Leksykon budżetowy

A B C D E F G H I J K L M N O P R S Ś T U W Z 
Hasła na literę: D
Daniny publiczne
Kategoria: Dochody budżetu państwa


Definicja formalnoprawna:
Daniny publiczne - w kategoriach konstytucyjnych - są zaliczane do ciężarów i świadczeń publicznych (por. art. 84 i art. 217 Konstytucji RP). W kategoriach ustawowych (ustawa o finansach publicznych – u.f.p.) daniny publiczne są rodzajem dochodów publicznych, stanowiących – zgodnie z art. 5 ust. 1 u.f.p. – jeden ze składników środków publicznych, gromadzonych w celu pokrycia wydatków publicznych oraz rozchodów publicznych.
U.f.p. do danin publicznych zalicza pięć rodzajów świadczeń: podatki, składki, opłaty, wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek skarbu państwa oraz inne świadczenia pieniężne spełniające dwie cechy: po pierwsze – ponoszone na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych, po drugie – których obowiązek ponoszenia wynika z ustawy.
Daniną publiczną jest więc, zgodnie z definicją ustawową, takie świadczenie pieniężne (i tylko pieniężne, co wynika wprost z treści art. 5 ust. 2 pkt 1 u.f.p.), które ponoszone jest na rzecz ściśle określonego – ustawowo zdefiniowanego – podmiotu mające charakter obowiązkowy i ustawowy, a więc wynikające z aktu prawnego uchwalanego przez parlament.
Źródło:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zmian.),Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1270 ze zmian.)
Konstytucja RP. Komentarz. Wydawnictwo Sejmowe. Tom III, W-wa, 2003 r., uwaga (3) do art. 84 Konstytucji, C.Kosikowski i E.Ruśkowski (red.), Finanse publiczne i prawo finansowe, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa, 2003 r.
Komentarz:
Daniny publiczne mają swoje umocowanie w Konstytucji RP, która zalicza je do świadczeń publicznych o charakterze pieniężnym (są elementem środków finansowych gromadzonych na cele publiczne – art. 216 ust. 1 Konstytucji), powszechnym i obowiązkowym (przymusowym), co wynika z treści art. 84 Konstytucji („Każdy jest obowiązany do ponoszenia…”), ustalanym jednostronnie w drodze ustawy na rzecz związku publicznoprawnego (przede wszystkim państwa lub jednostki samorządu terytorialnego) w celu realizacji zadań publicznych (bezzwrotnym), co wynika ze wspomnianych już art. 84, 216 i 217 Konstytucji RP. Konstytucja nie przesądza natomiast o odpłatności lub jej braku danin publicznych. O tym przesądza charakter prawny konkretnej daniny. W doktrynie, orzecznictwie TK oraz literaturze przedmiotu przyjmuje się, że nieodpłatność (nieekwiwalentność) jest cechą właściwą podatkom, natomiast przymiotu tego nie mają inne daniny publiczne. Konstytucja RP wyróżnia tylko jeden rodzaj danin publicznych - podatki, aczkolwiek samo wyróżnienie podatków spośród innych danin publicznych nie jest niczym specjalnym uzasadnione ani od strony podmiotowej, ani od strony aktu prawnego nakładającego obowiązek poniesienia podatku, ani przeznaczenia środków pochodzących z podatków. Do danin publicznych, obok podatków, zalicza się również opłaty, składki oraz inne niepodatkowe świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub innych podmiotów zaliczanych do sektora finansów publicznych wynika z ustaw. Nie jest możliwe wymienienie wszystkich danin publicznych obowiązujących obecnie w Polsce. Obowiązek ich ponoszenia wynika z szeregu przepisów, w których nałożenie ciężaru daninowego jest niejednokrotnie tylko jednym z elementów regulacji ustawowej.
Autor (Autorzy): Jacek Kulicki