Leksykon budżetowy

Definicja formalnoprawna:
Podatek od towarów i usług to wielofazowy podatek obrotowy. Zasadnicza konstrukcja tego podatku oparta jest na mechanizmie „opodatkowanie – odliczenie”, co oznacza konieczność (obowiązek) naliczenia podatku przez sprzedawcę od sprzedaży towaru lub usługi (tzw. podatek należny) oraz możliwość odliczenia od podatku należnego kwoty podatku zapłaconego przy nabyciu tego towaru lub usługi (tzw. podatku naliczonego).Podatek od towarów i usług jest polską odmianą podatku od wartości dodanej (VAT – value added tax), który należy do podatków zharmonizowanych w Unii Europejskiej. Podstawę prawną harmonizacji stanowi art. 113 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Obecnie w tym zakresie obowiązuje dyrektywa 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.U.UE L 347 z 11.12.2006 r., s. 1 ze zmian.).W Polsce podatek ten został wprowadzony w 1993 r. ustawą z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. Nr 11, poz. 50 ze zmian.). Obecnie obowiązek podatkowy w tym podatku wynika z ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1570 ze zmian.; dalej u.p.t.u.).Należy do grupy podatków pośrednich; ciężar opodatkowania tym podatkiem ponosi zawsze ostateczny nabywca, konsument, który nie może odliczyć podatku zapłaconego w cenie nabytego towaru lub usługi.Jest to podatek cenotwórczy.

Źródło:
Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U.z 2023 r. poz. 1570 ze zmian.),Dyrektywa 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (D.U.UE L 347 z 11.12.2006 r., s. 1 ze zmian.),A.Gomułowicz, J.Małecki, Podatki i prawo podatkowe, Wyd. LexisNexis, Warszawa 2004.

Komentarz:
Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają: odpłatna dostawa towarów na terytorium Polski, przy czym na równi z tym traktuje się przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika, jego pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, a także każdą inną darowiznę, jeżeli podatnikowi przysługiwało prawo odliczenia podatku naliczonego, odpłatna dostawa usług na terytorium Polski, eksport i import towarów, wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem, wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów. Podatnikami tego podatku są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, jeżeli prowadzą działalność gospodarczą w rozumieniu u.p.t.u. Podstawowa stawka tego podatku wynosi 22% (w okresie przejściowym – 23%). Stosowane są również stawki ulgowe. Organami właściwymi do jego wymiaru i poboru są naczelnicy urzędów skarbowych oraz naczelnicy urzędów celno-skarbowych. Podatek od towarów i usług stanowi główne źródło dochodów budżetu państwa. W obecnym stanie prawnym, jednym z elementów zasobów własnych UE są wpłaty państw członkowskich ustalane w odniesieniu do zharmonizowanych podstaw opodatkowania podatkiem VAT; wpłata ta oblicza jest według jednolitej stawki (obecnie 0,30%), przy czym podstawa naliczania tej wpłaty nie może przekraczać 50% dochodu narodowego brutto (DNB) dla każdego państwa członkowskiego.

Autor (Autorzy): Jacek Kulicki

Więcej na ten temat w publikacjach BAS

H. Dzwonkowski, W sprawie transpozycji art. 168 lit. a dyrektywy 2006/112/WE Rady do ustawy o podatku od towarów i usług, Zeszyty Prawnicze BAS Nr 1/2019, s. 200,

J. Kulicki, Zasady opodatkowania umów sprzedaży maszyn rolniczych przez rolników ryczałtowych, Zeszyty Prawnicze BAS Nr 1/2019, s. 193.

H. Dzwonkowski, Opinia prawna na temat wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 7 marca 2017 r. w sprawie prejudycjalnej C-390/15 RPO, Zeszyty Prawnicze BAS nr 2(54)2017, s. 97.

J. Kulicki, B. Pawłowski, Harmonizacja i uproszczenie niektórych przepisów w systemie podatku od wartości dodanej oraz wprowadzenie docelowego systemu opodatkowania handlu między państwami członkowskimi [COM(2017) 569 final], Zeszyty Prawnicze BAS nr 4(56)2017, s. 200.

H. Dzwonkowski, Opinia prawna w sprawie naliczania podatku od towarów i usług w związku ze sprzedażą użytków rolnych na publiczne inwestycje drogowe w zależności od tego, czy rolnik rozlicza podatek VAT na zasadach ogólnych bądź ryczałtowych, Zeszyty Prawnicze BAS nr 4/2015, s. 231.

J.Kulicki, Zasady opodatkowania dochodów i obrotów ze sprzedaży produktów wytwarzanych w gospodarstwach rolnych, Zeszyty Prawnicze BAS nr 1(69)2021, s. 189 – 215

J.Kulicki, Obowiązek prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących przez stowarzyszenie/ fundację, Zeszyty Prawnicze BAS nr 2(66)2020, s. 191 – 198