Leksykon budżetowy

Załącznik nr 11 – Plany finansowe agencji wykonawczych
Uzasadnienie, rozdział VII – Agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej i państwowe osoby prawne
Planowanie w układzie zadaniowym – Funkcja 21. Polityka rolna i rybacka

Dane liczbowe

Definicja formalnoprawna:

Krajowy Ośrodek jest państwową osobą prawną będącą agencją wykonawczą w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1270 ze zm.). Nadzór nad Krajowym Ośrodkiem sprawuje minister właściwy do spraw rozwoju wsi.
Krajowy Ośrodek realizuje zadania wynikające z polityki państwa, w szczególności w zakresie wdrażania i stosowania instrumentów wsparcia rolnictwa, aktywnej polityki rolnej oraz rozwoju obszarów wiejskich. Do zadań Krajowego Ośrodka należy:

tworzenie oraz poprawa struktury obszarowej gospodarstw rodzinnych,
tworzenie warunków sprzyjających racjonalnemu wykorzystaniu potencjału produkcyjnego Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa,
restrukturyzacja oraz prywatyzacja mienia Skarbu Państwa użytkowanego na cele rolnicze,
obrót nieruchomościami i innymi składnikami majątku Skarbu Państwa,
administrowanie zasobami majątkowymi Skarbu Państwa przeznaczonymi na cele rolne,
zabezpieczenie majątku Skarbu Państwa,
inicjowanie prac urządzeniowo-rolnych,
popieranie organizowania na gruntach Skarbu Państwa gospodarstw rolnych,
wykonywanie praw z udziałów i akcji,
tworzenie lub przystępowanie do spółki prawa handlowego oraz posiadanie, obejmowanie lub nabywanie akcji lub udziałów w spółkach na zasadach określonych w ustawie oraz przepisach odrębnych ustaw,
wsparcie działań na rzecz odnawialnych źródeł energii, w szczególności w rolnictwie,
monitorowanie: a) produkcji biogazu rolniczego, b) rynku biokomponentów i biopaliw ciekłych, c) produkcji biopłynów, d) rynku maku, e) rynku konopi włóknistych,
gromadzenie informacji dotyczących istniejącej, będącej w budowie lub planowanej infrastruktury energetycznej służącej do wytwarzania energii elektrycznej z biogazu rolniczego oraz biokomponentów, o których mowa w ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych (Dz. U. z 2022 r. poz. 403 ze zm.),
obsługa funduszy promocji produktów rolno-spożywczych,
gromadzenie, analiza i udostępnianie informacji dotyczących rynków produktów rolnych i żywnościowych,
opracowywanie i upowszechnianie informacji związanych z realizacją mechanizmów aktywnej polityki rolnej na rynkach produktów rolnych i żywnościowych,
prowadzenie i wsparcie działań promocyjnych, informacyjnych, edukacyjnych, kulturalnych, w tym w formie wystaw, pokazów oraz konkursów, w szczególności dotyczących: a) produktów rolnych i żywnościowych, metod ich produkcji, a także systemów jakości produktów rolnych i żywnościowych, z wyłączeniem działań informacyjnych i promocyjnych dotyczących rolnictwa i gospodarki żywnościowej realizowanych przez ministra właściwego do spraw rolnictwa, rynków rolnych, rybołówstwa lub rozwoju wsi, b) upowszechniania postępu biologicznego w rolnictwie w zakresie hodowli roślin uprawnych oraz zwierząt gospodarskich,
wspieranie rozwoju współpracy handlowej sektora rolno-spożywczego z zagranicą,
wspieranie rozwoju sektora rolno-spożywczego,
uczestnictwo, jako instytucja pośrednicząca i beneficjent, w realizacji programu operacyjnego Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym, o którym mowa w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 223/2014 z dnia 11 marca 2014 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym (Dz. Urz. UE L 72 z 12.03.2014, str. 1),
administrowanie potencjałem produkcyjnym produktów sektora wina w rozumieniu art. 2 pkt 25 ustawy z dnia 2 grudnia 2021 r. o wyrobach winiarskich (Dz. U. z 2023 r. poz. 550),
prowadzenie rejestru przedsiębiorców wykonujących działalność w zakresie wyrobu lub rozlewu wyrobów winiarskich, o którym mowa w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 2 grudnia 2021 r. o wyrobach winiarskich,
uczestnictwo, jako instytucja pośrednicząca i beneficjent, w realizacji operacji współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (EFS+) przeznaczonych na zwalczanie deprywacji materialnej,
realizacja działań rozwojowych i inwestycyjnych w zakresie innowacyjności w sektorze rolno-spożywczym,
prowadzenie rejestrów, o których mowa w art. 3 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 2 marca 2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 2023 r. poz. 463 ze zm.),
prowadzenie rejestru, o którym mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o wyrobie napojów spirytusowych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1584).

Krajowy Ośrodek wykonuje również inne zadania, w szczególności zadania delegowane. Jednostki sektora finansów publicznych mogą, za zgodą ministra właściwego do spraw rozwoju wsi, powierzać Krajowemu Ośrodkowi realizację zadań dla nich określonych, zapewniając Krajowemu Ośrodkowi na ten cel odpowiednie środki finansowe.
Krajowy Ośrodek prowadzi samodzielną gospodarkę finansową. Przychodami Krajowego Ośrodka są:

przychody ze sprzedaży mienia własnego Krajowego Ośrodka,
przychody z umów najmu lub innych umów o podobnym charakterze, dotyczących mienia własnego Krajowego Ośrodka,
środki, o których mowa w art. 20 ust. 4 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, w kwocie przyznanej Krajowemu Ośrodkowi w ramach limitu, o którym mowa w art. 20 ust. 5 tej ustawy,
odsetki od wolnych środków przekazanych w depozyt zgodnie z przepisami o finansach publicznych,
środki budżetowe określone corocznie w ustawie budżetowej w formie dotacji podmiotowych i dotacji celowych,
inne przychody z działalności Krajowego Ośrodka.

Kosztami Krajowego Ośrodka są koszty funkcjonowania Centrali i oddziałów terenowych Krajowego Ośrodka oraz inne koszty działalności Krajowego Ośrodka związane z realizacją zadań. Krajowy Ośrodek tworzy fundusze własne: fundusz Krajowego Ośrodka oraz fundusz rezerwowy.

Źródło:

Ustawa z dnia 10 lutego 2017 r. o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa (Dz. U. z 2023 r. poz. 1308).

Komentarz:
Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa został utworzony zgodnie z ustawą z dnia 10 lutego 2017 r. o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa i z ustawą z dnia 10 lutego 2017 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa (Dz. U. z 2017 r. poz. 624 ze zm.). W tym terminie przestały istnieć dwie agencje rolne: Agencja Rynku Rolnego i Agencja Nieruchomości Rolnych, których zadania przejął w znacznej części KOWR. Celem utworzenia KOWR było zmniejszenie liczby instytucji wspierających rolnictwo i rozwój wsi, ograniczenie kosztów ich funkcjonowania oraz poprawa jakości obsługi beneficjentów.
Misją KOWR, określoną w strategii instytucji, jest wdrażanie i stosowanie instrumentów wsparcia aktywnej polityki rolnej oraz rozwoju obszarów wiejskich, na rzecz polskich rolników oraz innych podmiotów funkcjonujących w sektorze rolno-żywnościowym, zapewniając jednocześnie kompetentną obsługę.
Beneficjentami działań KOWR są m.in.:

producenci rolni (w tym rolnicy indywidualni i dzierżawcy) oraz rodzinne gospodarstwa rolne,
przedsiębiorstwa zajmujące się produkcją, przechowywaniem lub przetwórstwem artykułów rolno-spożywczych oraz zakupem i sprzedażą tych towarów na terenie Polski, państw UE lub w krajach poza Unią,
organizacje zrzeszające podmioty gospodarcze i rolników (grupy i organizacje producentów, organizacje branżowe oraz międzybranżowe),
zbywcy i nabywcy nieruchomości rolnych (w tym rolnicy indywidualni),
jednostki samorządu terytorialnego,
mieszkańcy terenów wiejskich (w tym popegeerowskich),
organizacje pożytku publicznego realizujące zadania związane z rolnictwem, rozwojem obszarów wiejskich lub promocją produktów rolno-spożywczych, a także inne podmioty gospodarcze działające lub zamierzające podjąć działania inwestycyjne na terenie kraju,
konsumenci (w tym dzieci ze szkół podstawowych),
osoby najuboższe (za pośrednictwem organizacji partnerskich),
uczelnie wyższe i jednostki naukowo-badawcze oraz inne instytucje z otoczenia rolnictwa.

Jednym z zadań KOWR jest administrowanie Zasobem Własności Rolnej Skarbu Państwa czyli mieniem przejętym i nabytym na mocy ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz. U. z 2022 r. poz. 2329 ze zm.). Krajowy Ośrodek prowadzi gospodarkę finansową Zasobu WRSP odrębnie od własnej gospodarki finansowej. Przychodami z gospodarowania mieniem Zasobu WRSP są: a) przychody ze sprzedaży mienia Zasobu, b) przychody z opłat z tytułu trwałego zarządu, użytkowania, użytkowania wieczystego, czynszu dzierżawnego oraz z tytułu najmu lub innej umowy o podobnym charakterze, dotyczących mienia Zasobu, c) przychody z tytułu udziału w zyskach z działalności gospodarczej polegającej na gospodarowaniu wydzieloną częścią mienia Zasobu, w imieniu Krajowego Ośrodka, przez administratora, d) inne przychody z działalności w zakresie gospodarowania i rozporządzania mieniem Zasobu. Kosztami gospodarowania mieniem Zasobu są: a) koszty wynikające z przekazania Krajowemu Ośrodkowi kwot przyznanych w ramach limitu, b) inne koszty działalności w zakresie gospodarowania mieniem Zasobu, c) koszty wynikające z przekazania środków pieniężnych na Fundusz Rekompensacyjny.
Fundusz Rekompensacyjny utworzony został na podstawie art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2017 r. poz. 2097). Środki Funduszu przeznaczone są na finansowanie wypłat świadczeń pieniężnych z tytułu rekompensaty za mienie pozostawione poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej oraz na obsługę wypłat z tytułu tych świadczeń. Przychodem Funduszu są głównie wpływy ze sprzedaży nieruchomości Zasobu WRSP, z ich częściami składowymi, realizowanej w trybach przetargowych, o łącznej powierzchni nie mniejszej niż 400 000 ha oraz wypływy z tytułu odpłatnego korzystania z mienia Zasobu WRSP, przekazywane przez KOWR w formie zaliczek kwartalnych, w wysokości ustalonej w rocznym planie finansowym Zasobu WRSP oraz odsetki bankowe.
Środki finansowe z gospodarowania mieniem Zasobu WRSP przeznaczane są na finansowanie obciążających mienie Zasobu WRSP zadań określonych w ustawie, a także zadań określonych przepisami o kształtowaniu ustroju rolnego oraz przepisami o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej.
Od początku działalności Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa i jego poprzedniczek prawnych: Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa i Agencji Nieruchomości Rolnych do 31 stycznia 2023 r. przejęto do Zasobu WRSP 4 758 097 ha gruntów, z czego trwale rozdysponowano 3 414 448 ha. W ramach sprzedaży i odpłatnego przekazania rozdysponowano 2 731 498 ha. Nieodpłatnie przekazano uprawnionym podmiotom 682 950 ha gruntów Zasobu WRSP, z tego samorządom terytorialnym 60 370 ha, Lasom Państwowym 155 777 ha, kościelnym osobom prawnym 90 403 ha i podmiotom uprawnionym w trybie ustawy Prawo wodne 246 862 ha.
Stan gruntów pozostających w Zasobie WRSP na 31 stycznia 2023 r. wynosił ogółem 1 343 649 ha, z czego grunty znajdujące się w dzierżawie stanowiły 1 069 101 ha, w zarządzie 17 381 ha, użytkowaniu wieczystym 52 437 ha, dożywotnim użytkowaniu 2 016 ha, bezumownym korzystaniu 7 332 ha. Powierzchnia gruntów Zasobu WRSP nie posiadających kwalifikacji sposobu rozdysponowania wynosiła 166 179 ha, a powierzchnia gruntów obcych w Zasobie WRSP (tj. gruntów, które z mocy prawa przeszły w gestię innych podmiotów, lecz pozostają w ewidencji Zasobu do czasu ich protokólarnego przekazania tym podmiotom) wynosiła 28 574 ha. Stan Zasobu WRSP po odjęciu gruntów obcych wynosił 1 315 075 ha.

Źródło:
1. Sprawozdanie z działalności Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa w 2022 roku. KOWR, Warszawa 2023,
2. Informacje ze strony internetowej KOWR: https://www.gov.pl/web/kowr/podstawowe-informacje (o KOWR), https://www.gov.pl/web/kowr/gospodarowanie-zasobem (dane o Zasobie WRSP), dostęp 13.09.2023,
3. Ustawa z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz. U. z 2022 r. poz. 2329 ze zm.),
Ustawa z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2017 r. poz. 2097).

Autor (Autorzy): Dorota Stankiewicz, Olga Olkowska

Więcej na ten temat w publikacjach BAS

Kamilla Marchewka-Bartkowiak, Agencje wykonawcze, Infos BAS Nr 17(109) 2011