Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 6310

w sprawie ograniczonego dostępu do wyspecjalizowanej opieki psychiatrycznej dla dzieci

   Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na pismo pana Marka Kuchcińskiego, wicemarszałka Sejmu, SPS-023-6310/12, przy którym przesłana została interpelacja pana posła Tadeusza Tomaszewskiego w sprawie ograniczenia dostępu dzieci do opieki psychiatrycznej, uprzejmie przedstawiam następujące informacje.

   Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.) stanowi, iż osobom ubezpieczonym oraz świadczeniobiorcom nieubezpieczonym, którzy nie ukończyli 18. roku życia, przysługują bezpłatne świadczenia opieki zdrowotnej w zakresach wymienionych w ustawie. Przepis art. 15 ww. ustawy gwarantuje bezpłatne świadczenia m.in. z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień, udzielane przez podmioty, które zawarły umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia na udzielanie świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych. Wydane na podstawie art. 31d ww. ustawy rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 31 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień (Dz. U. Nr 140, poz. 1146, z późn. zm.) określa wykaz świadczeń udzielanych bezpłatnie dzieciom i młodzieży. Zgodnie z przedmiotowym rozporządzeniem dzieci i młodzież cierpiące na zaburzenia psychiczne mogą korzystać ze świadczeń opieki zdrowotnej realizowanych w warunkach: stacjonarnych, dziennych, ambulatoryjnych, w szczególności w zakresach: świadczenie psychiatryczne dla dzieci i młodzieży, leczenie zaburzeń nerwicowych dla dzieci i młodzieży, świadczenia psychiatrii sądowej w warunkach wzmocnionego zabezpieczenia dla nieletnich, świadczenia opiekuńczo-lecznicze psychiatryczne dla dzieci i młodzieży, świadczenia pielęgnacyjno-opiekuńcze psychiatryczne dla dzieci i młodzieży, świadczenia odwykowe w warunkach wzmocnionego zabezpieczenia dla nieletnich, świadczenia dzienne psychiatryczne rehabilitacyjne dla dzieci i młodzieży, świadczenia dzienne rehabilitacyjne dla osób z całościowymi zaburzeniami rozwoju, świadczenia psychiatryczne ambulatoryjne dla dzieci i młodzieży, świadczenia terapii uzależnień dla dzieci i młodzieży oraz świadczenia psychologiczne.

   Tak określony zakres świadczeń gwarantuje, iż dzieciom i młodzieży zapewniona jest opieka z zakresu leczenia psychiatrycznego, odpowiadająca stanowi dzisiejszej wiedzy medycznej.

   Odrębną kwestią pozostaje natomiast poziom dostępności świadczeń z zakresu opieki psychiatrycznej. W tym zakresie dostrzegalne są znaczące różnice przede wszystkim warunkowane miejscem zamieszkania osoby chorej. Relatywnie najbardziej ograniczony dostęp do opieki psychiatrycznej mają małoletni zamieszkujący w małych miejscowościach, natomiast najłatwiejszy dostęp do tego rodzaju świadczeń mają dzieci i młodzież mieszkające w dużych aglomeracjach miejskich.

   Warto w tym miejscu jednak podkreślić, iż to na organach samorządu wojewódzkiego, będących jednocześnie organami założycielskimi podmiotów leczniczych psychiatrycznej opieki zdrowotnej, spoczywa kluczowy obowiązek zapewnienia mieszkańcom danego województwa dostępu do świadczeń opieki psychiatrycznej. Obowiązek taki wynika wprost z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375), który stanowi, że samorząd województwa zgodnie z potrzebami wynikającymi w szczególności z liczby i struktury społecznej ludności województwa tworzy i prowadzi podmioty lecznicze udzielające świadczeń zdrowotnych w zakresie psychiatrycznej opieki zdrowotnej.

   Zapewnienie adekwatnego do potrzeb ludności poziomu dostępności świadczeń opieki psychiatrycznej dzieciom i młodzieży zależy również od wysokości środków przeznaczonych przez Narodowy Fundusz Zdrowia na finansowanie tego rodzaju świadczeń. W chwili obecnej finansowanie to w skali kraju jest zróżnicowane, co znacząco wpływa na powstanie dysproporcji w dostępie do opieki psychiatrycznej dzieci i młodzieży.

   Niezależnie od powyższego pragnę poinformować, iż poprawa w zakresie dostępności świadczeń opieki psychiatrycznej nastąpi poprzez realizację przyjętego przez Radę Ministrów w dniu 28 grudnia 2010 r. ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝. Przedmiotowy program zakłada m.in. upowszechnienie środowiskowego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej, który oznacza zwiększenie udziału pozaszpitalnych form wsparcia psychiatrycznego w rehabilitacji zdrowotnej oraz przekształcenia szpitali psychiatrycznych w jednostki wyspecjalizowane, a także tworzenie oddziałów psychiatrycznych w szpitalach ogólnych. Oddziały takie pozwalają na wyrównanie dostępności terytorialnej opieki stacjonarnej.

   Odnosząc się do pytania dotyczącego liczby specjalistów z zakresu psychiatrii dziecięcej, uprzejmie informuję, iż według Centralnego Rejestru Lekarzy prowadzonego przez Naczelną Radę Lekarską, stan na dzień 31 grudnia 2011 r., liczba specjalistów, tj. lekarzy posiadających specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży wykonujących zawód wynosi 238, w tym w województwie: dolnośląskim 15, kujawsko-pomorskim 17, lubelskim 11, lubuskim 2, łódzkim 24, małopolskim 23, mazowieckim 56, opolskim 3, podkarpackim 4, podlaskim 12, pomorskim 16, śląskim 15, świętokrzyskim 6, warmińsko-mazurskim 3, wielkopolskim 23, zachodniopomorskim 8. Liczba jednostek akredytowanych do prowadzenia szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży wynosi 22 (stan na dzień 3 lipca 2012 r.). Przedmiotowe placówki dysponują 171 miejscami szkoleniowymi (stan na dzień 3 lipca 2012 r.). W dniu 31 grudnia 2011 r. szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży odbywało 114 lekarzy, w tym w województwie: dolnośląskim 24, kujawsko-pomorskim 5, łódzkim 10, małopolskim 14, mazowieckim 30, pomorskim 6, śląskim 10, świętokrzyskim 1, warmińsko-mazurskim 2, wielkopolskim 9, zachodniopomorskim 3.

   Jednocześnie pragnę poinformować, iż w Ministerstwie Zdrowia prowadzone są prace mające na celu wprowadzenie zmian w zakresie kształcenia specjalistycznego lekarzy i lekarzy dentystów, w efekcie których możliwe będzie szybsze uzyskanie przez lekarzy samodzielności zawodowej i zwiększenie dopływu specjalistycznej kadry lekarskiej do systemu opieki zdrowotnej.

   Do najważniejszych zmian dotyczących kształcenia specjalizacyjnego lekarzy i lekarzy dentystów należą:

   1. Wprowadzenie od roku 2013 lekarskiego egzaminu końcowego (LEK) i lekarsko-dentystycznego egzaminu końcowego (LDEK) w miejsce lekarskiego egzaminu państwowego (LEP) i lekarsko-dentystycznego egzaminu państwowego (LDEP). LEK i LDEK będą miały charakter egzaminu ogólnopolskiego organizowanego przez Centrum Egzaminów Medycznych. Będą nadal stanowiły kryterium kwalifikacyjne do specjalizacji lekarskich. Zgodnie z proponowanymi zmianami mogą do ww. egzaminów przystąpić studenci 6. roku kierunku lekarskiego i 5. roku kierunku lekarsko-dentystycznego.

   2. Likwidacja obowiązku odbywania stażu podyplomowego przez lekarzy po dniu 1 października 2017 r. oraz przez lekarzy dentystów po dniu 1 października 2016 r. W związku z planowaną likwidacją ww. stażu podyplomowego program stażu zostanie włączony do programów studiów medycznych i będzie realizowany w ramach upraktycznienia studiów medycznych.

   Powyższe działania będą miały wpływ na zwiększenie dopływu specjalistycznej kadry lekarskiej do systemu ochrony zdrowia.

   Odnosząc się do pytania dotyczącego krajowego programu monitorującego oraz zapobiegającego samobójstwom wśród dzieci, uprzejmie informuję, iż ˝Narodowy program ochrony zdrowia psychicznego˝ wśród swoich celów szczegółowych przewiduje opracowanie oraz realizację przez ministra właściwego do spraw zdrowia programu zapobiegania samobójstwom. Obecnie trwają przygotowania do podjęcia prac na opracowaniem takiego programu. Przewiduje się, iż w wyniku realizacji przedmiotowego programu nastapi zmniejszenie liczby prób samobójczych oraz samobójstw. Należy podkreślić, iż podjęcie przez osobę próby samobójczej jest zawsze wynikiem splotu różnego rodzaju czynników psychologicznych, społecznych, biologicznych, kulturowych i środowiskowych. Dlatego też właściwa prewencja samobójstw musi obejmować działania o charakterze wielosektorowym, w tym zapobieganie depresji i zaburzeniom wynikającym z używania alkoholu. Warto w tym miejscu podkreślić, iż ˝Narodowy program ochrony zdrowia psychicznego˝ nałożył na ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania obowiązek opracowania oraz realizacji programu zapobiegania samobójstwom wśród dzieci i młodzieży.

   Z wyrazami szacunku

   Podsekretarz stanu

   Igor Radziewicz-Winnicki

   Warszawa, dnia 30 lipca 2012 r.