Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 8838

w sprawie braku dostępu do leczenia specjalistycznego w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży

   Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na pismo pana Marka Kuchcińskiego, wicemarszałka Sejmu RP, z dnia 13 września 2012 r. (SPS-023-8838/12), przy którym przesłana została interpelacja posła Marcina Kierwińskiego w sprawie braku dostępu do leczenia specjalistycznego w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży, uprzejmie przedstawiam następujące informacje.

   Zasady i tryb finansowania świadczeń opieki zdrowotnej określa ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.), akty wykonawcze do wskazanej ustawy oraz zarządzenia prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia dotyczące szczegółowych warunków zawierania i realizacji umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w poszczególnych rodzajach świadczeń.

   Zgodnie z przepisami przywołanej powyżej ustawy osoby objęte powszechnym - obowiązkowym i dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym, jak również osoby nieubezpieczone, które nie ukończyły 18. roku życia - zwane świadczeniobiorcami - mają, na zasadach określonych w ustawie, prawo do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, których celem jest zachowanie zdrowia, zapobieganie chorobom i urazom, wczesne wykrywanie chorób, leczenie, pielęgnacja oraz zapobieganie niepełnosprawności i jej ograniczanie.

   Jednocześnie art. 10 ust. 1 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego stanowi, iż za świadczenia zdrowotne w zakresie psychiatrycznej opieki zdrowotnej udzielane osobom wykazującym zaburzenia psychotyczne oraz upośledzonym umysłowo nie pobiera się opłat. Tym samym ustawodawca zapewnił bezpłatną opiekę psychiatryczną wszystkim osobom wymagającym takiej opieki, niezależnie od ich statusu ubezpieczeniowego.

   Gwarantowane osobom z zaburzeniami psychicznymi świadczenia opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień są udzielane przez podmioty, które zawarły umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia na udzielanie świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych. Przy czym istotne jest, iż zgodnie z art. 29 i 30 przywołanej powyżej ustawy świadczeniobiorca ma prawo wyboru świadczeniodawcy udzielającego stacjonarnych oraz ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych spośród tych świadczeniodawców, którzy zawarli umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.

   Wykaz i warunki realizacji świadczeń gwarantowanych w omawianym rodzaju zawiera rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 30 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień (Dz. U. Nr 140, poz. 1146, z późn. zm.). Przepisy przedmiotowego rozporządzenia stanowią, iż świadczenia zdrowotne dla osób cierpiących na zaburzenia psychiczne, w tym dla dzieci i młodzieży, w zależności od rozpoznania klinicznego, rodzaju oraz nasilenia objawów występujących w przebiegu zaburzenia realizowane są w warunkach doraźnej, stacjonarnej, dziennej i ambulatoryjnej opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień.

   Podkreślenia wymaga, iż pomimo wzrostu nakładów na zakup świadczeń (z ok. 1 mld zł w 2004 r. do ok. 2 mld zł) nie ma miejsca wzrost faktycznej liczby udzielonych świadczeń (porad, wizyt, hospitalizacji etc.). Procentowy udział nakładów na opiekę psychiatryczną i leczenie uzależnień w całości kosztów świadczeń opieki zdrowotnej dla wszystkich zakresów pozostaje na stałym poziomie i wynosi ok. 3,2% - 3,6%, co odpowiada kwocie ok. 2290 mln zł w projekcie planu finansowego NFZ na 2013 r.

   Należy jednocześnie mieć świadomość, iż zwiększanie środków finansowych przeznaczanych na finansowanie świadczeń opieki psychiatrycznej nie przekłada się bezpośrednio na zwiększenie jej dostępności oraz efektywności. W tym celu konieczna jest alokacja środków zgodnie z rekomendowanym w ˝Narodowym programie ochrony zdrowia psychicznego˝ modelem opieki środowiskowej. Oznacza to, iż niezbędne jest podjęcie działań w kierunku rozwoju form psychiatrycznej opieki środowiskowej, a zatem zagęszczenie sieci poradni zdrowia psychicznego i poradni leczenia uzależnień, oddziałów dziennych, zespołów leczenia środowiskowego oraz hosteli, a w odniesieniu do opieki stacjonarnej - przekształcenie oddziałów całodobowych w oddziały sprofilowane.

   Odnosząc się natomiast do zasobów kadrowych w psychiatrycznej dziecięcej opiece zdrowotnej, chciałbym poinformować, iż z danych przekazanych przez Naczelną Radę Lekarską (NRL), prowadzącą Centralny Rejestr Lekarzy, wynika, iż liczba lekarzy specjalistów w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży wynosiła 238 (wg stanu na dzień 31 grudnia 2011 r.), liczba lekarzy będących w trakcie szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży wynosi 114 (wg stanu na dzień 3 lipca 2012 r.), natomiast liczba miejsc szkoleniowych w jednostkach akredytowanych dla psychiatrii dzieci i młodzieży wynosi 171.

   Sposób kontraktowania i rozliczania świadczeń opieki zdrowotnej stanowi istotny mechanizm wspierania zarówno przekształceń strukturalnych, jak i poprawy jakości, bezpieczeństwa oraz efektywności udzielanych świadczeń. A zatem konieczne jest:

   - zwiększenie poziomu finansowania świadczeń psychiatrycznych w celu zwiększenia zatrudnienia personelu zwłaszcza w oddziałach młodzieżowych, co zwiększy bezpieczeństwo przebywających tam pacjentów,

   - zwiększenie udziału świadczeń z zakresu dziecięcej opieki psychiatrycznej w wydatkach na zakup świadczeń ponoszonych przez poszczególne oddziały wojewódzkie NFZ,

   - określenie warunków udzielania świadczeń gwarantowanych z uwzględnieniem założeń modelu środowiskowego i konieczności zapewnienia sprawnego przepływu pacjentów pomiędzy jego elementami składowymi,

   - wprowadzenie rozwiązań premiujących świadczeniodawców, zapewniających ciągłość i kompleksowość opieki (centra zdrowia psychicznego, oddziały psychiatryczne w szpitalach wielospecjalistycznych),

   - wprowadzenie rozwiązań zachęcających świadczeniodawców do aktywnej opieki nad pacjentami,

   - wprowadzenie rozwiązań zachęcających świadczeniodawców udzielających świadczeń ambulatoryjnych do współpracy ze szpitalami i oddziałami psychiatrycznymi,

   - wprowadzenie rozwiązań umożliwiających wynagradzanie świadczeniodawców w sposób zależny od kosztochłonności i efektywności opieki.

   Chciałbym poinformować pana posła, iż wskazane powyżej rozwiązania oraz możliwości ich realizacji będą przedmiotem rozmów podczas zaplanowanego w najbliższym czasie spotkania z przedstawicielami Centrali NFZ.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Igor Radziewicz-Winnicki

   Warszawa, dnia 4 stycznia 2013 r.