Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 7356

w sprawie sytuacji w szpitalach psychiatrycznych

   Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na pismo pani Wandy Nowickiej, wicemarszałka Sejmu, z dnia 2 sierpnia 2012 r. (SPS-023-7356/12), przy którym przesłana została interpelacja pani poseł Beaty Mazurek w sprawie realizacji zadań wynikających z ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝, uprzejmie proszę o przyjęcie poniższych informacji.

   W dniu 28 grudnia 2010 r. Rada Ministrów przyjęła rozporządzenie w sprawie ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝. Rozporządzenie to zostało opublikowane w Dz. U. z 2011 r. Nr 24, poz. 128 i weszło w życie z dniem 11 lutego 2011 r.

   Przedmiotowe rozporządzenie wyznacza trzy główne cele zmian w opiece psychiatrycznej:

   1) ochrona zdrowia psychicznego społeczeństwa przez zapobieganie zaburzeniom i promocję zdrowia - działania profilaktyczne, informacyjne i edukacyjne,

   2) zapewnienie osobom cierpiącym na zaburzenia psychiczne kompleksowej opieki opartej na założeniach modelu środowiskowego - zmiany w organizacji systemu opieki psychiatrycznej, współpraca z systemem zabezpieczenia społecznego i aktywizacji zawodowej,

   3) rozwój badań naukowych, jako bazy do prowadzenia skutecznej polityki zdrowotnej w obszarze zdrowia psychicznego.

   ˝Narodowy program ochrony zdrowia psychicznego˝, dalej: NPOZP, zakłada unowocześnienie psychiatrycznej opieki zdrowotnej w oparciu o model środowiskowy, którego założeniem jest zwiększenie udziału pozaszpitalnych form opieki w rehabilitacji psychiatrycznej, a zatem rozwój sieci poradni zdrowia psychicznego i poradni leczenia uzależnień, oddziałów dziennych, zespołów leczenia środowiskowego oraz hosteli. Należy bowiem podkreślić, iż psychiatria środowiskowa jest modelem bliższym potrzebom chorego, a także bardziej efektywnym w porównaniu z opieką zinstytucjonalizowaną zarówno ze względu na skuteczność terapeutyczną, jak i wykorzystanie środków finansowych przeznaczanych na opiekę psychiatryczną. Istotnym kierunkiem działań jest zatem nie rozwijanie bazy szpitalnej, a zwiększanie dostępności dziennych i ambulatoryjnych form opieki psychiatrycznej. Implementacja założeń psychiatrycznej opieki środowiskowej zapewni efektywną terapię zaburzeń psychicznych, dając osobom chorującym szansę na godne życie bez izolacji od lokalnej społeczności oraz umożliwi rehabilitację społeczną i zawodową.

   Mając na uwadze dane, z których wynika, iż duża część hospitalizacji spowodowana jest brakiem możliwości objęcia osób z zaburzeniami psychicznymi opieką ambulatoryjną i dzienną, realizacja NPOZP poprzez podejmowanie działań mających na celu redukcję stacjonarnych łóżek psychiatrycznych do wskaźników określonych we wskazanym powyżej rozporządzeniu, czego konsekwencją będzie zmniejszenie liczby przyjęć do szpitali, przy równoczesnym rozwoju innych form opieki środowiskowej, sprzyjać będzie przestrzeganiu praw pacjentów w szpitalach psychiatrycznych oraz redukcji czasu oczekiwania na przyjęcie do szpitala psychiatrycznego. Istotną rolą nie tylko ministra zdrowia, który zapewnił narzędzia prawne, wskazując efektywny kierunek rozwoju opieki psychiatrycznej, ale władz samorządowych, a przede wszystkim Narodowego Funduszu Zdrowia odpowiedzialnego za politykę kontraktowania świadczeń zdrowotnych jest właściwa alokacja środków finansowych oraz wspieranie tworzenia infrastruktury niezbędnej dla wdrożenia modelu opieki środowiskowej.

   Odnosząc się do kwestii działań, jakie podejmuje Ministerstwo Zdrowia w celu realizacji działań przewidzianych w NPOZP, uprzejmie informuję, iż kluczowym warunkiem sprawnego wdrożenia wizji określonej przez ten program jest wysokość środków finansowych, które mogą zostać przeznaczone na koordynację programu i realizację przewidzianych w nim zadań. Warto w tym miejscu zauważyć, iż stosownie do postanowień harmonogramu realizacji NPOZP, stanowiącego załącznik do rozporządzenia, minister właściwy do spraw zdrowia powinien był powołać ˝strukturę koordynującą realizację programu na szczeblu centralnym˝ w terminie do końca czerwca 2011 r. Należy przy tym zauważyć, iż w OSR rozporządzenia, jak również w OSR poprzedzającej wydanie rozporządzenia ustawy o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, która dała podstawę do wydania rozporządzenia, przewidywano zatrudnienie w ˝biurze koordynującym NPOZP˝ 6 osób - po dwie na każdy z celów głównych programu. Niestety, z uwagi na brak środków budżetowych do dnia dzisiejszego utworzenie struktury koordynującej NPOZP nie było możliwe.

   Odnosząc się do pytania pani poseł o działalność Rady do Spraw Promocji Zdrowia Psychicznego, uprzejmie informuję, iż na skutek nowelizacji ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego dokonanej ustawą z dnia 3 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2011 r. Nr 6, poz. 19) przedmiotowa rada została zastąpiona Radą do spraw Zdrowia Psychicznego, której zakres zadań został określony w dodanym art. 4a ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Nowa rada, w skład której weszli przedstawiciele ministrów - realizatorów NPOZP, jednostek samorządu terytorialnego oraz organizacji społecznych, została powołana przez ministra zdrowia w dniu 20 października 2011 r.

   Odpowiadając na pytanie pani poseł o wysokość nakładów poniesionych na realizację zadań wynikających z NPOZP w 2011 r., uprzejmie informuję, iż wskazana przez panią poseł kwota 8 mln zł została zapisana w załączniku nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ jako przewidywana łączna wysokość corocznych wydatków ministra właściwego do spraw zdrowia na realizację zadań wynikających z NPOZP. Należy przy tym zauważyć, iż kwota ta nigdy nie została przewidziana w ustawie budżetowej. Dodatkowo, z uwagi na ograniczenia budżetowe, nie było możliwe przeznaczenie na przedmiotowe zadania środków finansowych w zbliżonej chociażby wysokości. Tym samym brak jest jakichkolwiek podstaw do przypisywania pracownikom Ministerstwa Zdrowia winy za zaniechania w wydatkowaniu środków finansowych, których na realizację NPOZP nigdy nie przeznaczono.

   Odnosząc się do pytań pani poseł o termin opracowania licznych dokumentów programowych i narzędzi służących realizacji NPOZP, uprzejmie informuję, że ich przygotowanie i wdrożenie uzależnione jest od dostępności środków finansowych. Biorąc pod uwagę fakt, iż w ustawie budżetowej na rok 2012 również nie zostały przewidziane odrębne środki finansowe na realizację zadań wynikających z NPOZP, wykonanie wskazanych przez panią poseł zadań nastąpi najwcześniej w 2013 r.

   Przedstawiając powyższe informacje, pragnę jednocześnie zwrócić uwagę pani poseł na fakt, iż wobec względnie stałego i trudnego do zwiększenia udziału wydatków na świadczenia z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień w łącznej wysokości nakładów Narodowego Funduszu Zdrowia na zakup świadczeń opieki zdrowotnej (ok. 3,3%) istotne jest zapewnienie możliwie efektywnej alokacji posiadanych środków, w szczególności zmniejszenie nakładów na lecznictwo stacjonarne, a zwiększenie wydatków na różne formy opieki środowiskowej. W tym celu prowadzone są prace nad organizacją centrów zdrowia psychicznego (CZP) - modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej rekomendowanym w NPOZP, których podstawowym zadaniem będzie zapewnienie pacjentom cierpiącym na zaburzenia psychiczne ciągłości i kompleksowości opieki. W mojej opinii utworzenie CZP, które spełniałyby wskazane powyżej zadania, wymaga wypracowania nowych zasad finansowania tych struktur. Cel ten może zostać osiągnięty poprzez promowanie podmiotów oferujących dostęp do poszczególnych form opieki realizowanych w strukturze danego podmiotu, jak również tych, które realizować będą skuteczną terapię mierzoną odsetkiem pacjentów kierowanych na leczenie w ramach opieki środowiskowej. Należy przy tym pamiętać, iż zastosowanie nowych mechanizmów finansowania świadczeń zdrowotnych nie może prowadzić do utrwalenia obecnie funkcjonującego instytucjonalnego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej.

   W związku z powyższym Ministerstwo Zdrowia wraz z konsultantem krajowym oraz mazowieckim konsultantem wojewódzkim w dziedzinie psychiatrii podjęło współpracę z Narodowym Funduszem Zdrowia mającą na celu ustalenie zasad organizacji CZP, rodzajów świadczeń opieki zdrowotnej, które powinny być realizowane w każdej z jednostek wchodzących w skład struktury CZP, wraz z określeniem częstotliwości ich udzielania oraz szacunkowego czasu trwania terapii poszczególnych zaburzeń lub ich grup. Dopiero opracowanie standardów dla leczenia zaburzeń psychicznych pozwoli na adekwatne finansowanie świadczeń udzielanych w ramach CZP. Jednocześnie opracowanie takich standardów zapewni pacjentom wymagającym opieki psychiatrycznej ciągłość leczenia poszpitalnego.

   Wyrażam głębokie przekonanie, że powyższe wyjaśnienia wyczerpująco odpowiadają na pytania pani poseł.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Igor Radziewicz-Winnicki

   Warszawa, dnia 24 sierpnia 2012 r.