Odpowiedź na interpelację nr 31937

w sprawie skuteczności egzekwowania alimentów

Odpowiadający: podsekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej Elżbieta Seredyn

Warszawa, 16-04-2015

Odpowiadając, na wystąpienie z dnia 27 marca 2015 r. znak: K7INT31937, dotyczące interpelacji poseł Barbary Bartuś, w sprawie skuteczności egzekwowania alimentów, uprzejmie informuję:

Przede wszystkim należy wskazać, że egzekucja alimentów prowadzona jest przez komorników sądowych na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 r.– Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.) oraz przepisów wykonawczych do tej ustawy i to od skuteczności działań komorników sądowych zależy przede wszystkim poziom egzekucji alimentów. Minister Pracy i Polityki Społecznej nie dysponuje środkami mogącymi mieć wpływ na skuteczność i sposób prowadzenia przez komorników sądowych, egzekucji orzeczeń sądowych, w tym orzeczeń dotyczących alimentów. Powyższe przepisy dotyczące egzekucji alimentów należą do właściwości Ministra Sprawiedliwości.

W ramach właściwości Ministra Pracy i Polityki Społecznej – na podstawie ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2012 r., poz. 1228, z późn. zm.), realizowane jest wsparcie materialne dla osób uprawnionych do alimentów, które ich nie otrzymują z uwagi na bezskuteczność egzekucji. Wsparcie to realizowane jest poprzez przyznawanie świadczeń z funduszu alimentacyjnego dla osób spełniających kryteria ustawowe (w szczególności kryterium dochodowe).

Ponadto, na podstawie przepisów rozdziału drugiego ww. ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, gminy podejmują pewne działania wobec dłużników alimentacyjnych, służące pozyskiwaniu informacji mogących mieć wpływ na skuteczność prowadzonych przez komorników sądowych, egzekucji alimentów oraz zmierzające do aktywizacji zawodowej dłużników alimentacyjnych, którzy nie wywiązują się ze swojego obowiązku alimentacyjnego na skutek braku zatrudnienia.

W szczególności gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania dłużnika alimentacyjnego, przeprowadza u dłużnika wywiad alimentacyjny, odbiera oświadczenie majątkowe i we współpracy z powiatowym urzędem pracy – uwzględniając sytuację na rynku pracy - podejmuje działania mające na celu aktywizacje zawodową dłużnika, który nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań z powodu braku zatrudnienia.

Ponadto, przepisy ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów przewidują pewne sankcje wobec dłużnika, który np. uniemożliwi przeprowadzenie wywiadu alimentacyjnego w celu ustalenia jego sytuacji rodzinnej, dochodowej i zawodowej lub odmówi, bez uzasadnionej przyczyny, przyjęcia oferty pracy przedstawionej mu przez urząd pracy. W takich przypadkach organ właściwy dłużnika ma podstawę do wszczęcia postępowania w sprawie uznania dłużnika za uchylającego się od obowiązku alimentacyjnego, a gdy decyzja w tej sprawie stanie się ostateczna – do złożenia wniosku o ściganie za przestępstwo określone w art. 209 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.) oraz skierowania wniosku do starosty o zatrzymanie prawa jazdy dłużnika alimentacyjnego. Możliwość zatrzymania prawa jazdy dłużnikowi alimentacyjnemu to instrument służący mobilizacji dłużnika do wywiązywania się przez niego ze swojego obowiązku alimentacyjnego, a przynajmniej do dołożenia przez dłużnika wszelkich starań w tym zakresie.

Gmina składająca wniosek o ściganie za przestępstwo określone w art. 209 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.) nie ma wiedzy, kwalifikacji ani uprawnień do rozstrzygania, czy dany dłużnik popełnił ww. przestępstwo czy też nie. Rozstrzygnięcie w tym zakresie, w oparciu o przepisy Kodeksu karnego, należy do organów ścigania i sądu, a nie do gminy czy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.

Należy również wskazać, że niezależnie od ww. wniosku gminy, zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa niealimentacji może w każdym czasie złożyć do organów ścigania osoba uprawniona do alimentów. Właściwym w sprawie przepisów Kodeksu karnego jest Minister Sprawiedliwości i Prokurator Generalny.

Ponadto, organ właściwy wierzyciela (tj. wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej do świadczeń z funduszu alimentacyjnego), ma obowiązek przekazywania do biura informacji gospodarczej, informacji o zobowiązaniach dłużnika alimentacyjnego z tytułu świadczeń z funduszu alimentacyjnego wypłaconych osobie uprawnionej na podstawie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów oraz należności powstałe z tytułu zaliczek alimentacyjnych wypłaconych osobie uprawnionej na podstawie ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej, w razie powstania zaległości z ww. tytułów za okres dłuższy niż 6 miesięcy.

Należy podkreślić, że powyższe działania wobec dłużników alimentacyjnych przewidziane w ustawie o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, nie są działaniami o charakterze egzekucyjnym. Działania te mają na celu jedynie wsparcie organów egzekucyjnych, tj. komorników sądowych, w tym zakresie.

Niezależnie od ww. działań gmin oraz egzekucji alimentów prowadzonej przez komornika sądowego, jeśli rodzic dziecka zobowiązany do alimentacji, nie wywiązuje się z tego obowiązku, sam wierzyciel ma również prawo, na podstawie art. 132 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, wystąpić do sądu o alimenty od osób zobowiązanych do alimentów w dalszej kolejności tj. np. od rodziców zobowiązanego do alimentacji, co może przyczynić się do tego, że rodzic dziecka zacznie płacić zasądzone alimenty.

Jednocześnie uprzejmie informuję, że kryterium dochodowe uprawniające do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, zgodnie z art. 9 ust. 2 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, wynosi 725 zł netto, tj. po odliczeniu podatku należnego oraz składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz zdrowotne, na osobę w rodzinie.

Wysokość ww. kryterium dochodowego uprawniającego do świadczeń z funduszu alimentacyjnego może ulec zmianie tylko na podstawie art. 14 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, który stanowi, że Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, może podwyższać wysokość kwoty świadczeń z funduszu alimentacyjnego i kryterium dochodowego uprawniającego do tego świadczenia, kierując się wysokością wyegzekwowanych świadczeń alimentacyjnych.

Biorąc pod uwagę fakt, że świadczenia z funduszu alimentacyjnego są wypłacane ze środków budżetu państwa oraz mając na uwadze ograniczone możliwości budżetowe, nie jest obecnie możliwe skierowanie tej formy pomocy do wszystkich osób uprawnionych do alimentów, które ich nie otrzymują z uwagi na bezskuteczność egzekucji i dlatego dostępność do tych świadczeń jest uwarunkowana między innymi koniecznością spełnienia kryterium dochodowego.

Należy dodatkowo podkreślić, że kryterium dochodowe uprawniające do świadczeń z funduszu alimentacyjnego jest znacząco wyższe niż kryterium dochodowe uprawniające do zasiłków rodzinnych, które wynosi 574 zł netto na osobę w rodzinie, a w rodzinach wychowujących dziecko niepełnosprawne 664 zł. Tak więc, warunki przyznania prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego są bardziej preferencyjne niż warunki przyznawania prawa do świadczeń rodzinnych, które adresowane są do wielokrotnie większej grupy rodzin z dziećmi na utrzymaniu.

Ponadto, uprzejmie informuję, że obecnie nie są prowadzone prace nad podwyższeniem lub zniesieniem ww. kryterium dochodowego, jak również nad zmianami, dotyczącymi zwiększenia maksymalnej wysokości tych świadczeń. Możliwość podwyższenia kryterium dochodowego uprawniającego do świadczeń z funduszu alimentacyjnego będzie możliwa w miarę poprawy sytuacji budżetowej.

Odnosząc się do pytania dotyczącego zaległości dłużników alimentacyjnych wobec Skarbu Państwa, informuję, że ze składanych przez gminy sprawozdań z realizacji zadań przewidzianych w ustawie o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, stan należności dłużników alimentacyjnych z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego na koniec 2014 r. wyniósł 7 991 mln zł.

Jednocześnie informuję, że właściwym w sprawach stanu należności dłużników alimentacyjnych wobec likwidatora funduszu alimentacyjnego, które powstały z tytułu świadczeń alimentacyjnych wypłaconych na podstawie ustawy z dnia 18 lipca 1974 r. o funduszu alimentacyjnym jest likwidator tego funduszu, którym jest Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Ponadto, uprzejmie informuję, że właściwym w zakresie danych dotyczących kosztów utrzymania osób odbywających karę pozbawienia wolności, jest Minister Sprawiedliwości.