Leksykon budżetowy

A B C D E F G H I J K L M N O P R S Ś T U W Z 
Podatek akcyzowy
Kategoria: Dochody budżetu państwa
Procedura budżetowa

Gdzie szukać w budżecie?

Załącznik 1
Uzasadnienie: tom I, rozdział IV
Dane liczbowe
Dane liczbowe


Definicja formalnoprawna:
Podatek akcyzowy to rodzaj selektywnego podatku pośredniego, nakładanego na niektóre, ściśle określone ustawowo, produkty konsumpcyjne. Akcyza, jak każdy podatek pośredni, ma wpływ na cenę wyrobu, a co za tym idzie faktycznym podatnikiem tego podatku jest ostateczny nabywca (konsument) danego dobra. Można wyróżnić dwa powody nałożenia podatku akcyzowego: fiskalny, którego celem jest zwiększenie dochodów budżetowych oraz pozafiskalny, którego celem jest chęć zmniejszenia spożycia określonych produktów.
Akcyza należy do podatków zharmonizowanych w UE. Podstawę prawną tej harmonizacji stanowi art. 113 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. W obecnym stanie prawnym – wynikającym z dyrektywy Rady (UE) 2020/262 z dnia 19 grudnia 2019 r. 2008/118/WE z dnia 16 grudnia 2008r. w sprawie ogólnych zasad dotyczących podatku akcyzowego (przekształcenie), (Dz.Urz. UE L 58 z 27.02.2020 r., s. 4) – harmonizacja ta obejmuje: produkty energetyczne i energię elektryczną, alkohol i napoje alkoholowe, wyroby tytoniowe.
Źródło:
Ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1542 ze zmian.; dalej u.p.akc.),
Ustawa z dnia 16 listopada 2020 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 615 ze zmian.),Dyrektywa Rady (UE) 2020/262 z dnia 19 grudnia 2019 r. 2008/118/WE z dnia 16 grudnia 2008r. w sprawie ogólnych zasad dotyczących podatku akcyzowego (przekształcenie), (Dz.Urz. UE L 58 z 27.02.2020 r., s. 4)J.Kulicki, A.Krawczyk, P.Sokół, Leksykon podatkowy, PWE, Warszawa, 1998.
Komentarz:
Akcyza należy do najstarszych danin. W Polsce znana była już w XV w. pod nazwą czopowe, a więc podatku od piwa, miodu, wina wprowadzonego uchwałą Sejmu z 1452r. Obowiązywała również w Polsce międzywojennej. Tuż po wojnie objęte nią były: piwo, napoje winne, bezwodnik kwasu węglowego, kwas octowy, bibułka przeznaczona do palenia tytoniu, cukier buraczany i trzcinowy, cukier skrobiowy, sztuczne środki słodzące, karty do gry, drożdże. Podatek akcyzowy został przywrócony w Polsce w 1993r. ustawą z dnia 8 stycznia 1003r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. Nr 11, poz. 50 ze zmian.). Obecnie obowiązek podatkowy wynika z u.p.akc. Obok wyrobów akcyzowych zharmonizowanych, podatkiem tym objęte są samochody osobowe. W tym przypadku przedmiotem tego podatku jest: import samochodu osobowego niezarejestrowanego wcześniej na terytorium Polski, nabycie wewnątrzwspólnotowe samochodu osobowego niezarejestrowanego wcześniej na terytorium Polski, pierwsza sprzedaż na terytorium Polski samochodu osobowego niezarejestrowanego na terytorium Polski. Podatnikami podatku akcyzowego są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, dokonujące czynności opodatkowanych akcyzą, m.in. produkcji i importu wyrobów akcyzowych, nabycia wewnątrzwspólnotowego, wprowadzenia wyrobów akcyzowych do składu podatkowego oraz wyprowadzenia ich z tego składu, zużycia wyrobów akcyzowych. Stawki tego podatku są kwotowe i procentowe, przy czym w przypadku wyrobów akcyzowych zharmonizowanych nie mogą być one niższe niż od stawek wynikających z dyrektyw UE. Podatek ten stanowi koszt uzyskania przychodów, z wyjątkiem podatku od ubytków wyrobów akcyzowych nieobjętych zwolnieniem od podatku. Produkcja, przemieszczanie i zużycie wyrobów akcyzowych oraz stosowanie i oznaczanie wyrobów akcyzowych znakami akcyzy, objęte są szczególnym nadzorem podatkowym (obecnie – kontrolą celno-skarbową). Organami właściwymi w zakresie akcyzy są naczelnicy urzędów skarbowych, naczelnicy urzędów celno-skarbowych i dyrektorzy izb administracji skarbowej. Podatek akcyzowy stanowi w całości dochód budżetu państwa.
Autor (Autorzy): Jacek Kulicki
Więcej na ten temat w publikacjach BAS
H.Dzwonkowski, Opinia prawna w sprawie zasadności przyjętego przez Służbę Celną stanowiska dotyczącego nakładania zobowiązań celnych i podatkowych wobec osób dokonujących przywozu paliwa z obwodu kaliningradzkiego (okręgu królewieckiego), Zeszyty Prawnicze BAS Nr 3(39)2013,
H.Dzwonkowski, Opinia prawna dotycząca uzasadnienia prawnego procedury określania przez organy celne podatku akcyzowego na samochody osobowe zarejestrowane za granicą jako samochody ciężarowe, zgodnie z przepisami o ruchu drogowym, Zeszyty Prawnicze BAS Nr 2(38)2013,
J.Kulicki, Otoczenie fiskalne rodziny w Polsce, Analizy BAS 11(55) z 20 maja 2011 r.
J.Kulicki, Zakres władztwa podatkowego w obecnym systemie prawnym w Polsce, Analizy BAS Nr 16(41) z 16 czerwca 2010 r.
J.Kulicki (red.), Opinie o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw, Przed pierwszym czytaniem Nr 2/2010,
H.Dzwonkowski, Zasada równości obywateli Rzeczpospolitej Polskiej wobec prawa w świetle § 25 ust. 2 rozporządzenia Ministra Finansów z 26 kwietnia 2004 r. w sprawie zwolnień od podatku akcyzowego, Zeszyty Prawnicze BAS Nr 1(21)2009,
H.Dzwonkowski, Zasadności skargi konstytucyjnej na opodatkowanie sprzedaży oleju opałowego na stacji paliw przy użyciu odmierzacza paliw ciekłych (sygn. akt SK 23/07), Zeszyty Prawnicze BAS Nr 4(16)2007, s. 122,